A
a (a’) m.dh Xarafka koowaad ee xuruufta af
soomaaliga, ahna shaqal gaaban.
aa‘ f.g1 (-‘ay, -‘day) 1. Cid ama wax garaacid,
u cagajuglayn. 2. Dagaallamid.
aa¹ qr.dd ld baa.
aa² mu.dhm.y 1. ld Aad. 2. ld aydin.
aa³ e.d Cod lagu muujiyo xanuunka.
aabayeel¹ m.l 1. A. ah: qaddarinta ama
tixgelinta cid la siiyo. 2. ld aabayeelid.
aabayeel² f.mg1 (-yeelay, -yeshay) U a.:
qaddarin ama tixgelin cid siin.
aabayeelid m.f.dh eeg aabayeel². ld aabayeel¹
(2), aabeyeelid.
aabayn m.f.dh eeg aabee.
aabbannimo m.dh Aabbe ahaansho.
aabbayaal m.l/dh 1. eeg aabbe.
2. Awooweyaashii hore. ld aabbeyaal.
aabbe m.l (-bayaal, m.l/m.dh) 1. Nin ubad
dhalay. 2. (u.j) Aabbow!; wiilkaygiyow! ld
aabbo.
aabbo u.j ld aabbe.
aabbur¹ m.l (-rro, m.dh) Weel yar, wax lagu
shuban karo, oo dhiilaha, haamaha iwm afka
lagaga xiro.
aabbur² f.g1 (-ray, -rtay) Dhiil, haan iwm
weel yar oo wax lagu shuban karo afka kaga
xirid.
aabburan¹ f.mg1 (-rmay., -rantay, -rmi)
Dhiil, haan iwm wax la aabburay noqosho.
Tus. “Weelku waa aabburmay”.
aabburan² f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Dhiil, haan
iwm wax la aabburay ahaansho. Tus.
“Weelku waa aabburanyahay”.
aabburid m.f.dh eeg aabbur².
aabburmid m.f.dh eeg aabburan¹.
aabburnaan m.f.dh eeg aabburan². ld
aabburnaansho.
aabburnaansho m.l/dh ld aabburnaan.
aabee f.g2 (-beeyay, -beysay) 1. Cid qaddarin
ama tixgelin siin. 2. Weel asal iyo xaydh
marin, si uusan biyaha, caanaha iwm u
habin.
aabeyeelid m.f.dh ld aabayeelid.
aabi m.l Gardarro isla weyni iyo kibir ku jiro
oo cid lagula muujiyo.
aabiweyrax m.l Sabab la’aan cid dagaal ku
qaadid, weyrax kulul.
aabo m.l Dareen naxariis, rabitaan iyo
xurmayn leh oo qof qof kale u hayo.
aabonimo m.dh (siyaa.) Mowqifka dawlad,
ama mujtamac kale ku muujinayaan in ay
go’aan kasta u sameeyaan dadka ay
mas’uulka ka yihiin.
aabyoo f.mg3 (-ooday, -ootay) Ku aa.: cid
xumaan aanay mutaysan kula kicid.
aabyood m.f.l eeg aabyoo.
aad mu.dhm.y Magacuyaal tilmaama qofka
labaad ee kelida ah (lala hadlaha ama wax loo
qoraha). “Ninka aad la hadashay waa
walaalkay”. ld aa², aydin.
ąad¹ m.l (-dyo, m.dh) 1. Isku ąa. cayaar: isku
beegnaan cayaar. 2. ld aadid.
ąad² m.dh.fk (-dyo, m.l) 1. Isku beegnaanta
laba meelood ama shay. 2. Badan, si daran.
3. A. yar: ld aayar.
ąad³ f.g/mg1 (-day, -dday) 1. (f.g) Meel u
socdaalid ama u kicid. 2. (f.mg) Ku a.: wax
wax kale u dhigmid. 3. (f.mg) Ku ąa.: cunto
cabid iwm cid ku filnaan. 4. (f.mg) Ku ąa.:
wax muuqaalkooda wax kale isku gudbid.
5. (f.mg) Ku ąa.: meel aadisteeda wax u
adeegsasho. Tus. “Cali baabuur buu
Kismaayo ku aaday”.
aadaab m.dh 1. Anshax iyo dhaqan wanaagsan
oo cidi leedahay. 2. Anshax iyo dhaqan ay
cidi leedahay.
aadaamid m.f.dh eeg aadaan². ld aadaan¹,
aaddamid, aaddaan¹, eedaamid, eedaan¹.
aadaan¹ m.l 1. Ogeysiin cod dheer leh oo
mu’addinku ugu yeero muslimiinta
waqtiyada salaadda. 2. Ci’ dheer oo neef riyo
ahi uu sameeyo marka uu xanuunsado. ld
aadaamid, aaddan¹, eedaan¹.
aadaan² f.mg1 (-aamay, -aantay) 1. Cod
dheer ugu yeerid muslimiinta waqtiyada salaadda. 2. Kor u qaylin neef riyo ah
xanuun dartiis. ld aaddan², eedaan².
aadami m.l.u 1. Dadka Eebahay dunida
guudkeeda ku abuuray oo dhan. 2. Aadami
ahaan. ld aadane, aadmi.
aadaminnimo¹ m.dh Aadami ahaansho. ld
aadminnimo.
aadaminnimo² m.dh 1. (fals.) Isku taxluujin
ku xiran danaha aadamiga, anshaxiisa iyo
barashadiisa. 2. (fals.) Dhaqanka qorista
(qarnigii 14aad ilaa iyo kii 16aad ee ku
saleysan barashada Giriigga iyo
Roomaaniyiintii hore).
aadane m.l ld aadami.
aaddamid m.dh ld aadaamid.
aaddan¹ m.l ld aadaan¹.
aaddan² f.mg1 (-damay, -dantay) ld aadaan².
aaddan³ f.g/mg4 (-naa, -nayd) 1. (f.g) Is aa.:
laba nafley wax da’da ama xoogga iska le’eg
ahaansho. 2. (f.mg) Ku aa.: wax, wax kale ku
beegan ahaansho. Tus. “Guriga Cali wuxuu
ku aaddanyahay Baar Ubax”. 3. (f.mg) Ku
aa.: wax, wax kale muuqaalkooda isku
gudbay ahaansho. 4. (f.mg) Ku soo aa.: wax
la filayo in uu meel yimaaddo ama ku dhaco
waqti go’an ahaansho.
aaddanaan m.f.dh eeg aaddan³. ld
aaddanaansho.
aaddanaansho m.l/dh ld aaddanaan.
aaddi f.g2 (-iyay, -isay) 1. Cid meel ku toosin;
ld aadi, aadsii. 2. Ku aa.: wax dalool ciriiri
ah oo uu geli karo ku beegid. 3. Ku aa.: wax
muuqaalkooda wax kale ku gudbid. 4. Isku
aa.: wax aan nidaamsanayn sida ay isu raaci
karaan u nadaamid.
aaddin m.f.dh eeg aaddi. ld aadin, aadsiin.
aadeer m.dh ld adeeryo.
aadi f.g2 ld aaddi.
aadid m.f.dh eeg ąad³; ld ąad¹.
aadimo m.l 1. (fiis.) Cabbir xariiqeedka laga
qaaday walax adke ah sida dhererka (l),
ballaca (b) ama joogga (h). 2. (fiis.)
“Addimaha Xaddiyada Fisikaad” waa habka
xaddiyada fisikaad looga soo dhirindhiriyo
xaddi saleedyada oo la saaro jibbaaro
habboon.
aadin m.dh ld aaddin.
aadiraac m.l Dhicinta uu neef markaas rimay
dhiciyo; qubeys.
aadmi m.l ld aadami.
aadminnimo m.dh ld aadaminnimo¹.
aadsii f.g2 (-iiyay, -iisay) ld aaddin.
aadsiin m.dh ld aaddin.
aadyar m.dh.fk ld aayar.
aaf m.dh.u Meel la deggenyahay ama ceel
agagaarkood.
aafayn m.dh eeg aafee. ld aafeyn.
aafee f.g2 (-feeyay, -feysay) Cid aafo gaarsiin.
aafeysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax aafo
haleeshay ahaansho.
aafeysnaan m.f.dh eeg aafeysan. ld
aafeysnaansho.
aafeysnaansho m.l/dh ld aafeysnaan.
aafo m.dh (-ooyin, m.l) Dhibaato weyn oo
abaar, cudur ama colaadi ay keentay oo guud
ahaan u saameysa nafley badan; dhibaato aad
u weyn.
aafoobid m.f.dh eeg aafow.
aafow f.mg1 (-oobay, -owday; -oobi) Wax
aafeysan noqosho (nafley badan).
aag m.l.u Dhul ballaaran oo meel la yaqaano
ku fadhiyo. Tus. “Aagga Ceelbuur waxaa
laga helaa dhagax jilicsan oo burjikooyinka
laga qoro”.
aagaan¹ m.l (-nno, m.l/dh) Weel yar oo wax
lagu shuban karo oo haamaha lagu aabburo.
aagaan² m.dh (-aamo, m.l) Haan yar oo
biyaha ama caanaha lagu shubto.
aagga-qabow m.l (-gag-qabow, m.l) (jool.)
Soohdinta dhulka dushiisa ee kala soocda
hawo qabow iyo hawo diiran. Hawada
qabow ayaa hoos ka cadaadisa tan diirran.
aah e.d Cod yar oo qof xanuun hayo ka soo
baxa. ld ah².
aaho m.dh (-ooyin, m.l) Dhiibato weyn oo
abaar ama cudur ay keenaan oo guud ahaan
saameya naflay badan.
aa’id m.f.dh eeg aa’.
aajur m.l.u Jaajuur yaryar oo ka samaysan
dhoobo guduudan oo wax lagu dhiso.
aakhir m.l 1. Kan dambe. 2. Quraanka
qaybtiisa damba. ld aakhiritaan.
aakhiritaan m.l ld aakhir.
aakhiro m.dh Meesha iyo nolosha dambe ee
lagu noolaan doono marka adduunka laga
tago.
aakhirutahan m.l ld aakhir.
aakib m.l 1. Ka aa. ah: faa’iidada laga rajeynayo
fal lagu dhaqaaqi doono. Tus. “Samaynta
Warshadda Saabuunta waxa ka aa. ah in ay
joogsato tii dibadda ka imaneysay oo lacagta
adagi ku baxaysay”. 2. Ka aa. ah: mudnaanta
uu wax, wax kale ka leeyahay. Tus. “Tiro
badan waxaa ka aa. ah tayo”.
aal¹ m.dh.fk Aashay, -aa, -iis iwm: si aan
degdeg iyo fudayd toona ku jirin; aayar,
tartiib, qunyar. Tus. “Ciise aashiis buu
hadlaa”
aal² f.g/mg1 (yiil, tiil; aalli) 1. (f.g) Wax meel
go’an ku sugnaansho. 2. (f.mg) Ka a.: fal ku
dhaqaaqiddiisa deyn. ld ool², oollow.
aalaa fk. Inta badan, marar badan, badanaa.
Tus.”Aa. ma yimaado saacadahaan”.
ąalad m.dh (-do, m.dh) 1. Qalab mashiin leh
oo wax lagu qabsan karo. Tus.
“Kombiyuutarku waa ąa. cusub oo
cilmibaarista fududaysay”. 2. Qalab lagu
dagaallamo; hub. 3. Qalabka dumarku ay
qaataan ee isku qurxiyaan mid ka mid ah.
ąaladee f.g2 (-deeyay, -deysay) 1. Wax
qalabeyn. 2. Wax qurxin. 3. Ciidan hubayn.
4. Cunto si ay caraf iyo dhadhan u yeelato
geedo ku darid.
ąaladeyn m.f.dh eeg ąaladee.
ąaladeysan f.mg4 (-snaa, -snayd) 1. Wax la
qalabeeyay ahaansho. 2. Wax la qurxiyay
ahaansho. 3. Wax la hubeeyay ahaansho
(ciidan).
ąaladeysnaan m.f.dh eeg ąaladeysan. ld
ąaladeysnaansho.
ąaladeysnaansho m.l/dh ld ąaladeysnaan.
ąalad-kabniin m.dh (-do-kabniin, m.l)
(daaw.) Aalad adag oo lagu kabo addimada
ama meel kale oo jirka ka mid ah marka ay
jabaan ama kala baxaan. Waxay ka
sameysantahay balaastig ama faashad lagu
qooyey wax loo yaqaan “plaster of Paris”
waxaana lagu dhejiyaa meesha jaban si
dhaqdhaqaaqa looga celiyo lafaha la isu
keenay.
aale m.l Geed lugtool ahaan u baxa, sida
qasabka, galleyda, maseggada, qaysaraanta
iwm.
aalkol m.l Dareere aan midab lahayn oo dabka
qabsan og, boogahana lagu dhaqo. ld
aalkolo.
aalkolo m.dh ld aalkol.
aallid m.f.dh eeg aal². ld oollid.
aalo m.dh.u Lo’da inteeda aan weli gaarin
da’dii ay rimi ama wax rimin lahayd.
aamanuu m.dh Waqti hore oo aad u fog.
aameel m.l (-llo, m.dh) 1. Weel qori ka
samaysan oo aan dabool lahayn oo lo’da iyo
geela lagu maalo; haruub; doobi. 2. Wixii
waxay arkaan iska raacaan.
ąamiin m.dh ld ąammiin.
ąamiinsad m.l ld ąamiinsasho.
ąamiinsasho m.dh ld ąammiinsasho.
ąamiinsi m.l ld ąammiinsasho.
ąamiinso f.mg3 (-saday, -satay) ld
ąammiinso.
aal² f.g/mg1 (yiil, tiil; aalli) 1. (f.g) Wax meel
go’an ku sugnaansho. 2. (f.mg) Ka a.: fal ku
dhaqaaqiddiisa deyn. ld ool², oollow.
aalaa fk. Inta badan, marar badan, badanaa.
Tus.”Aa. ma yimaado saacadahaan”.
ąalad m.dh (-do, m.dh) 1. Qalab mashiin leh
oo wax lagu qabsan karo. Tus.
“Kombiyuutarku waa ąa. cusub oo
cilmibaarista fududaysay”. 2. Qalab lagu
dagaallamo; hub. 3. Qalabka dumarku ay
qaataan ee isku qurxiyaan mid ka mid ah.
ąaladee f.g2 (-deeyay, -deysay) 1. Wax
qalabeyn. 2. Wax qurxin. 3. Ciidan hubayn.
4. Cunto si ay caraf iyo dhadhan u yeelato
geedo ku darid.
ąaladeyn m.f.dh eeg ąaladee.
ąaladeysan f.mg4 (-snaa, -snayd) 1. Wax la
qalabeeyay ahaansho. 2. Wax la qurxiyay
ahaansho. 3. Wax la hubeeyay ahaansho
(ciidan).
ąaladeysnaan m.f.dh eeg ąaladeysan. ld
ąaladeysnaansho.
ąaladeysnaansho m.l/dh ld ąaladeysnaan.
ąalad-kabniin m.dh (-do-kabniin, m.l)
(daaw.) Aalad adag oo lagu kabo addimada
ama meel kale oo jirka ka mid ah marka ay
jabaan ama kala baxaan. Waxay ka
sameysantahay balaastig ama faashad lagu
qooyey wax loo yaqaan “plaster of Paris”
waxaana lagu dhejiyaa meesha jaban si
dhaqdhaqaaqa looga celiyo lafaha la isu
keenay.
aale m.l Geed lugtool ahaan u baxa, sida
qasabka, galleyda, maseggada, qaysaraanta
iwm.
aalkol m.l Dareere aan midab lahayn oo dabka
qabsan og, boogahana lagu dhaqo. ld
aalkolo.
aalkolo m.dh ld aalkol.
aallid m.f.dh eeg aal². ld oollid.
aalo m.dh.u Lo’da inteeda aan weli gaarin
da’dii ay rimi ama wax rimin lahayd.
aamanuu m.dh Waqti hore oo aad u fog.
aameel m.l (-llo, m.dh) 1. Weel qori ka
samaysan oo aan dabool lahayn oo lo’da iyo
geela lagu maalo; haruub; doobi. 2. Wixii
waxay arkaan iska raacaan.
ąamiin m.dh ld ąammiin.
ąamiinsad m.l ld ąamiinsasho.
ąamiinsasho m.dh ld ąammiinsasho.
ąamiinsi m.l ld ąammiinsasho.
ąamiinso f.mg3 (-saday, -satay) ld
ąammiinso.
