Qaamuuska Afsoomaliga X

x (xa’) m.dh Xarafka laba iyo labaatanaad ee alifka soomaalida, waana shibbane.
xaab¹ m.l.w 1. Caleemaha dhirta oo inta engega geedka hoostiisa ku soo daata. 2. Uurkujir (oogada nafleyda). 3. Wax walba intooda xun.
xaab² f.g1 (-bay, -btay) 1. Xaabo cunid (nafley). 2. Wax qaali ah ama wax aan qaali ahayn, urursasho. 3. Wax ururin. 4. Qashin iyo wax u eg cunid.
xaabayn m.f.dh eeg xaabee.
xaabee f.mg2 (-beeyay, -baysay) Qoryo la shito ururin.
xaabi f.g2 (-iyay, -isay) 1. Wax meel yaal mar wada qaadid. 2. Wax wada dhammayn.
xaabid m.f.dh eeg xaab².
xaabin m.f.dh eeg xaabi. ld xaabis.
xaabis m.l ld xaabin.
xaabo m.dh 1. Qoryo qallalan oo shidaal gala. 2. Qoryo qallalan, jilicsan oo xorshosh ah.
xaabsad m.l ld xaabsasho.
xaabsasho m.f.dh eeg xaabso. ld xaabsad, xaabsi.
xaabsi m.l ld xaabsasho.
xaabso f.g3 (-saday, -satay) Wax firirsan oo meel wada yaal mar wada qaadasho.
xaad m.dh Timo jilicsan oo oogada dadka ka soo baxa.
xaadi f.g2 (-iyay, -isay) Wax la qoray, ganka iyo xaadda ka xiirid, ka gurid; tifaftirid; salaaxid.
xaadin m.f.dh eeg xaadi.
xaadir¹ m.l 1. Meel joogid (qof); jooge. 2. Haatan.
xaadir² f.mg1 (-ray, -rtay) Qof meel ku sugnan ama tegid.
xaadiri f.g2 (-iyay, -isay) Dad meel jooga si loo ogaado kan maqan iyo kan jooga, magacyadooda yeerin.
xaadirid m.f.dh eeg xaadir².
xaadirin m.f.dh eeg xaadiri. ld xaadiiris.
xaadiris m.l ld xaadirin.
xaadirsan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax la xaadiriyey ahaansho.
xaadirsanaan m.f.dh eeg xaadirsan. ld xaadirsa-naansho.
xaadirsanaansho m.l/dh ld xaadirsanaan.
xaadsasho m.f.dh eeg xaadso.
xaadso f.g3 (-saday, -satay) Ul, qori iwm sulub ka dhigasho.
xaafad m.dh (-do, m.l) Qaybaha magaalo u qaybsan tahay mid ka mid ah oo degmo ka yar.
xaafood m.l Qashin biyo fadhiya ama socda soo tufaan.
xaajaggal m.l.kh X. ah: nin wax garad ah oo xaajo murugtay ka garnaqa.
xaajayaqaan m.l Nin waxgaradnimo iyo waayo-aragnimo isku darsaday.
xaajeysad m.l ld xaajeysasho.
xaajeysasho m.f.dh eeg xaajeyso. ld xaajeysad, xaajeysi.
xaajeysi m.l ld xaajeysasho.
xaajeyso f.mg3 (-stay, -satay) 1. La x.: cid arrin kala doodid. 2. Dan dhammaysasho.
xaaji m.l (xujay/-iyo, m.dh) (dii.) Nin muslim ah oo waajibaadkii xajka gudanaya ama gutay.
xaajinnimo m.dh Xaaji ahaansho.
xaajiyad m.dh (-do, m.l) (dii.) Haaweenay xajinayso ama xajisay.
xaajo m.dh (-ooyin, m.l) Arrin; xaal; talo.
xaajoo f.mg3 (-ooday, -ootay) La x.: cid arrin kala doodid.
xaajood m.f.l eeg xaajoo.
xaajootamid m.f.dh eeg xaajootan².
xaajootan¹ m.l Arrin ka doodid.
xaajootan² f.mg1 (-amay, -antay; -ami) La x.: cid arrin kala garramid.
xaakin m.l 1. (-nno/-immo, m.dh) Gar yaqaan ama qaalli maxkamad u jooga in uu dadka u garnaqo. 2. Qof aan eex samayn.
xaako m.dh Dhacaan adag oo afka ka soo baxa oo ka yimaada oogaada xuubabkeeda jilicsan kolka ay bukoodaan.
xaakoo f.mg3 (-ooday, -ootay) Xaako tufid.
xaakood m.f.l eeg xaakoo.
xaal¹ m.l 1. Hanti la siiyo qof sharaftiisa wax loo dhimay. 2. (axwaal, m.dh) Arrin; xaajo. 3. ld xaalad. Sida lagu suganyahay; sah.
xaal² f.mg1 (-aalay, -aashay) La x.: cid arrin la dhammaysasho.
xaalad m.dh ld xaal¹ (3).
xaalad-beeggaal m.dh (-do …, m.l) (fiis.) Xaalad loo adeegsado qiimaha looga qiyaas qaato cabbirrada kul-daynaamikada.
xaaladduun e.d Waa x.: adduunyadu waa sida!
xaalayn m.f.dh eeg xaalee.
xaalee f.mg2 (-leeyay, -laysay) Wax ama cid danayn.
xaalid m.f.dh eeg xaal².
xaalmari f.g2 (-iyay, -isay) Cid sharafteeda wax loo dhimay wax siin ama raalligelin.
xaalmarin m.f.dh eeg xaalmari.
xaalo m.dh 1. Xubnaha ragga. 2. Uurkujir.
xaaluf¹ m.l.kh Dhulka engegay ama nabaad-guuray oo daaqii ka dhammaaday.
xaaluf² f.mg1 (-fay, -ftay) Dhul daaq ka dhammaasho.
xaalufi f.g2 (-iyay, -isay) Dhul xaaluf ka dhigid.
xaalufid m.f.dh eeg xaaluf².
xaalufin m.f.dh eeg xaalufi.
xaaluq m.l (-qyo, m.dh) Orgi caato ah.
xaammil m.l.kh Qof dumar ah oo uur leh.
xaammilo m.dh (-ooyin, m.l) Haweeney uur leh.
xaani m.dh Ciid sabbaax ah oo aan boor iyo quruurux midna lahayn. ld xaano.
xaano m.dh ld xaani.
xaanshi m.dh ld xaashi.
xaaq f.g1 (-qay, -qday) 1. Meel wasakh ka nadiifin. 2. Nafley baabi’in.
xaaqid m.f.dh eeg xaaq.
xaaqin m.l (-nno, m.dh) Mafiiq, minfiiq.
xaaqsasho m.f.dh eeg xaaqso.
xaaqso f.mg3 (-saday, -satay) Xaako tufid.
xąar f.g1 (-ray, -rtay) Wax xaaqid.
xaar¹ m.l (-rar, m.l) Saxaro.
xaar² f.mg1 (-ray, -rtay) Xaar dhigid.
xaaraamayn m.f.dh eeg xaaraamee. ld xaaraan-timayn.
xaaraamaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax la xaaraameeyey ahaansho.
xaaraamaysnaan m.f.dh xaaraamaysan. ld xaaraamaysnaansho.
xaaraamaysnaansho m.l/dh ld xaaraamaysnaan.
xaaraamee f.g2 (-meeyay, -maysay) Wax xaaraan ka dhigid. ld xaaraantimee.
xaaraami m.l.kh X. ah: nin aan xaaraanta ka dhawrsan.
xaaraan m.dh Wax aan shareecadu banayn oo xalaal ka dhigin; booli.
xaaraannimo m.dh Xaaraan ahaansho. ld xaaraantinnimo.
xaaraanquute m.l (-tayaal, m.l/dh) Qof hanti xaaraan ah cunay.
xaaraansan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax la xaaraameeyey ahaansho.
xaaraansanaan m.f.dh eeg xaaraansan. ld xaa-raansanaansho.
xaaraansanaansho m.l/dh ld xaaraansanaan.
xaaraantimayn m.dh ld xaaraamayn.
xaaraantimee f.g2 (-meeyay, -maysay) ld xaaramee.
xaaraantinnimo m.dh ld xaaraannimo.
xaaraanyahan m.l Nin ku xeel dheer xaaraan cunidda.
xąaran f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Wax la xąaray ahaansho.
xaarasho m.f.dh eeg xaaro.
xaari f.g2 (-iyay, -isay) 1. Ilmo si uu u saxaroodo majasaarid. 2. Cariish dhiriq marin.
xaarid m.f.dh eeg xaar².
xąarid m.f.dh eeg xąar.
xaarin¹ m.l (-nno/-immo, m.dh) Weel, fidsan, godan, wareegsan oo badanaa caw ka samaysan oo badarka lagu haadiyo ama lagu kala saaro.
xaarin² m.f.dh eeg xaari.
xąarnaan m.f.dh eeg xąaran. ld xąarnaansho.
xąarnaansho m.l/dh ld xąarnaan.
xaaro f.g3 (-rtay, -ratay) 1. Meel qashin ka nadiifsasho. 2. Wax meel yaal wada qaadasho.
xaarsii f.g2 (-iiyay, -iisay) ld xaari.
xaarsiin m.dh ld xaarin.
xaarwalwaal m.l (-llo, m.dh) Doorshaan.
xaarxaar m.l (-ro, m.dh) Farfar.
xaarxaari f.g2 (-iyay, -isay) Canaan kulul cid u jeedin.
xaarxaarin m.f.dh eeg xaarxaari.
xaarxaaro m.dh Canaan foolxun.
xaas¹ m.l (-sas, m.l) 1. Oori, afo. 2. (-sas, m.l) Carruurta iyo haweeney la qabo. 3. X. ah: wax tabardaran; maato. 4. X. ah: qof carruur badan leh oo hanti yar.
xaas² f.mg1 (-say, -stay) Nafley caato noqosho.
xaasaami f.g2 (-iyay, -isay) Xoolo tabardaran sabada ku reebid ama xannaanayn.
xaasaamid m.f.dh eeg xaasaaan².
xaasaamin m.f.dh eeg xaasaami.

xaasaan¹ m.l (-ammo, m.dh) Caato; weyd, macluul.
xaasaan² f.mg1 (-aamay, -aantay; -aami) Xoolo caatoobid; weydoobid.
xaasaanqabow m.l.kh Nafley aan aad caato u ahayn.
xaasha e.d 1. Xumo ka fog, ka dheer; taasna daa; maya. 2. Erey la yiraahda kolka wax loo bogo; baga!
xaashi m.dh (-iyo, m.l) 1. Waraaq. 2. Dhambaal.
xaasi f.g2 (-iyay, -isay) Nafley tabardaran daryeelid.
xaasid¹ m.dh Xaas noqosho, yeelasho.
xąasid¹ m.l.kh (-diin, m.dh) Qof aan jecleyn in ay cid aan isga ahayn wax u kordhaan.
xaasid² m.f.dh eeg xaas².
xąasid² f.g1 (-day, -dday) ld xasad².
xaasidad m.dh.kh (-do, m.dh) Haweeney xaasid ah.
xaasidnimo m.dh Xaasid ahaansho.
xaasil m.l (-llo, m.dh) Wax la kala jaray inta soo harta; baaqi.
xaasin m.f.dh eeg xaasi.
xaasoobid m.f.dh eeg xaasow.
xaasow f.mg1 (-oobay, -owday; -oobi) 1. Nafley caato noqosho. 2. Qof carruur badan yeelasho.
xaawalay m.dh.u Haween; dumar.
xaawi f.mg2 (-iyay, -isay) Qof socod cagajiid ah socosho.
xaawin m.f.dh eeg xaawi.
xaaxeeyo m.dh (-ooyin, m.l) (c.nafl.) Mid ka mid ah noocyo badan oo xayawan yar ah sida moolaska, oo leh jidh jilicsan, wax lugo ah aan lahayn, caadi ahaanna qalfoof adag leh. Xaaxeeyadu socod ahaan, aad ayey u gaabisaa.
xaaxi m.l 1. Mawjadaha badda ka soo butaaca oo xeebta soo gaara halka ay ka noqdaan. 2. Biyo badeed oo ciidda xeebta galgalanaya iyagoo xumbaynaya.
xab adag m.l (-bab …, m.l) Walax xab oo kale ah.
xab¹ m.l 1. Dhareer is-haysta oo layiig ah oo xuubabka jilicsan oo oogada ka yimaada, ka soo go’a; balqan. 2. Biyo badan oo xalliban ah oo mandheerta iyo ilmaha dhalanaya la socda. 3. Ukunta biyeheeda cad. 4. Harag jilicsan oo sida sibraarka u samaysan oo biyaha lagu dhaansado.
xab² m.l (c.nafl.) Walax qoyan oo jiidma oo laga soo daayo xuubka malaaska. Xabku a) wuxu daafacaa xuubka; b) wuxu sahlaa socodka wixii dul maraya xuubka oo wuxuu ka dhowraa xoqniinka; c) wuxuuna qaadaa ensaymyada.
xabaal¹ m.l ld xabaalid.
xabaal² m.dh (-lo, m.l) Qabri.
xabaal³ f.g1 (-aalay, -aashay) Wax aasid.
xabaalan f.mg4 (-lnaa, -lnayd) Wax la xabaalay ahaansho.
xabaalaqode m.l (-dayaal, m.l/dh) Nin dadka dhinta qabriyada u qoda.
xabaalaquf m.dh Qarandi; saddexsuulley.
xabaalasho m.f.dh eeg xabaalo².
xabaalbilaash m.dh Iilka maahane xabaasha inteeda kale.
xabaalfure m.l Dugaagga intooda xabaalaha qodda oo meydka la soo baxa.
xabaalid m.f.dh eeg xabaal³. ld xabaal¹, xawaal¹.
xabaalnaan m.f.dh eeg xabaalan. ld xabaal-naansho.
xabaalnaansho m.l/dh ld xabaalnaan.
xabaalnololi f.g2 (-iyay, -isay) Cid nool aasid.
xabaalnololin m.f.dh eeg xabaalnololi.
xabaalo¹ m.l 1. Qubuuro. 2. eeg xabaal².
xabaalo² f.g3 (-aashay, -aalatay) Wax dhulka ku aasasho.
xabad m.l Laab; gaaddo; shaf.
xabag m.dh 1. (-bko, m.l) Dhacaan geedaha qaarkood ka yimaada ama laga liso oo kolkii uu neecaawda dareemo isqabsada oo adkaada. 2. Hunguriga cad meesha curtu ku taal; cune; dig.
xabagbarshe m.l (-shayaal, m.l/dh) ld xabag-barsho.
xabagbarshi m.dh ld xabagbarsho.
xabagbarsho m.dh Malabka awlalka ku jira mid ka mid ah oo shinnidu si gaar ah u samayso; waa miid sida xabagta dhirta qaarkeed u cad oo aan gows iyo wax kale midna dheehin, oo boqoraddeedu cunto. ld xabag-barshe, xabagbarshi.
xabagdhiig m.dh Nooc xabagta ka mid ah oo aad u guduud ah.
xabash m.l (-shyo, m.dh) Addoon; bidde.
xabashi m.l (xabashi, m.dh) Nin dhalashadiisu amxaaro tahay.
xabawar m.l.kh Xoolo cidda laga wada oo meel naq leh la geeyo.
xabawari f.g2 (-iyay, -isay) Xoolo iyadoo aan la nasin socod dheer oo aan kalago’ lahayn wadid.
xabawarin m.f.dh eeg xabawari. ld xabawaris.
xabawaris m.l ld xabawarin.
xabbaar¹ m.dh.u Qaybinta la qaybiyo xoolo la soo dhacay.
xabbaar² f.g1 (-ray, -rtay) Xoolo la soo dhacay qaybinta.
xabbaarid m.f.dh eeg xabbaar².
xabbad m.dh 1. (-do, m.l) Saanadda buntukha laga rido middeed; rasaas. 2. Cudur dadka ku dhaca; waraabow. 3. Wax keli ah; mid. 4. (-do, m.l) Iniin.
xabbadayn m.f.dh eeg xabbadee.
xabbadee f.g2 (-deeyay, -daysay) 1. Cid xabbad ku ridid. 2. Wax hal hal ka dhigid.
xabbadqaad m.l 1. Hab loo falkiyo der-mooyinka kabahooda casaan ku jiro. 2. Bilawga shax ciyaaridda marka la rabo in la guuro hogta la qaado si loo helo jid. 3. (-dyo, m.dh) buntukh hal xabbad kaliya qaada.
xabbaji f.mg2 (-iyay, -isay) Naasley dheddig oo dhalaysa xab bururin.
xabbajin m.f.dh eeg xabbaji. ld xabbajis.
xabbajis m.l ld xabbajin.
xabbis¹ m.l (-syo, m.dh) Dadka dembiga gala, meesha lagu xiro oo lagu hayo; xarig. ld xabsi.
xabbis² f.g1 (-say, -stay) Qof xabsi gelin.
xabbisan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax xabsi la geliyey ahaansho.
xabbisid m.f.dh eeg xabbis².
xabbisnaan m.f.dh eeg xabbisan. ld xabbis-naansho.
xabbisnaansho m.l/dh ld xabbisnaan.
xabbururi f.mg2 (-iyay, -isay) ld xabb xabbururi f.mg2 (-iyay, -isay) ld xabbaji.
xabbururin m.dh ld xabbajin, xabbururis.
xabbururis m.l ld xabbururin.
xabeeb¹ m.dh (daaw.) Codka dadka oo qeex- naantu ka ba’do ama si fiican u soo bixi waaya, dalqada iyo cunaha oo wax gaareen darteed.
xabeeb² f.mg1 (-bay, -btay) Cod, xabeeb yeelasho.
xabeebi f.g2 (-iyay, -isay) 1. Cid xabeeb u yeelid. 2. Cid xiijin.
xabeebid m.f.dh eeg xabeeb².
xabeebin m.f.dh eeg xabeebi.
xabeebsad m.l ld xabeebsasho.
xabeebsan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax xabeeb yeeshay ahaansho.
xabeebsanaan m.f.dh eeg xabeebsan. ld xabeebsanaansho.
xabeebsanaansho m.l/dh ld xabeebsanaan.
xabeebsasho m.f.dh eeg xabeebso. ld xabeebsad.
xabeebso f.mg3 (-saday, -satay) Wax xabeeb yeeshay noqosho.
xabeed m.dh (c.nafl.) Walax isjiidanayso oo ay ku dhiijiyaan unugyada “goblet” xuub xabeedka korkiisa si uu u ilaaliyo una subko, iyo si uu u soo dabo bakteeriyada, saxarrada boodhka iwm.
xabiib m.l (-bbo, m.dh) Qof gacal ah ama saaxiib lillaahi ah.
xabkaysad m.l ld xabkaysasho.
xabkaysasho m.f.dh eeg xabkayso. ld xabkaysad, xabkaysi.
xabkaysi m.l ld xabkaysasho.
xabkayso f.g3 (-stay, -satay) 1. Xabag gurasho. 2. Meelo kala duwan ka qaraabasho.
xabow m.l Geed aan qodax lahayn oo badaha agtooda ka baxa oo geelu jecelyahay.
xabsi m.l ld xabbis¹.
xabud m.l 1. Baruurta bogga korkiisa ka baxda. 2. Laab; xabad.
xabuubane m.l Badar aan wasaq lahayn.
xabxab m.l Qare.
xad f.g1 (-day, -dday) Hanti qof kale leeyahay si qarsoodi ah u qaadasho.
xąd¹ m.l (-dad, m.l) 1. Xudduud; soohdin. 2. ld xaj.
xąd² m.l (-dad, m.l) (taar.) Xarriiqda kala qaybisa laba hanti ma guurto ah ama laba waddan.
xąd³ f.g1 (-day, dday) 1. Wax is-hortaagid. 2. Wax dhibid.
xadaafiir m.dh (-ro, m.l) Dhib; hawkar.
xadaarad m.dh (-do, m.l) Heerka horumarka dhaqanka, dhaqaalaha, tegnoolajiyada iwm oo wada jira oo ummadi gaarto. ld xaddaarad.
xadaf¹ m.l (nax.) Goyn shaqal ka mid ah erey. Tus. “garab + o -> garbo”.
xadaf² f.g1 (-dfay, -daftay; -dfi) Xaraf ama erey ka tegid.
xadan f.mg4 (-dnaa, -dnayd) Wax dhibban ahaansho.
xadatayn m.f.dh eeg xadatee. ld xanantayn, xanatayn.
xadatee f.g2 (-teeyay, -taysay) Cid xadato dareensiin. ld xanantee, xanatee.
xadato m.dh Xididdada oogada oo kaca ama baraaruga kolka ay dareemaan waxyaalo si debecsan oo jilicsan meelaha qaarkood uga taataabanaya. ld xananto, xanato.
xad-awoodeed m.dh (-dad …, m.l) (qaan.) Awood maxkamad sharciyeed ama madax sare oo ku gaara go’aan ama fuliya sharci.
xadaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax xad loo yeelay ahaansho.
xaddaarad m.dh (-do, m.l) ld xadaarad.
xad-dhaaf¹ m.l Meeshii laysu asteeyay oo la dhaafo; xadka oo laga baxo.

xad-dhaaf² f.mg1 (-fay, -ftay) 1. Wax aan la koobi karin noqosho. 2. Wax qiyaastoodii dhaafid.
xad-dhaafid m.f.dh eeg xaddhaaf².
xaddi m.l Awood; xoog.
xaddi leeb m.l (-iyo …, m.l) Xaddi leh jiho iyo laxaad, waxaana ka mid ah barabaxa, kay- naanka keynaan xagleedka, xoogga iwm xaddi leebka waxa sawir ahaa u taagnaan kara xariiq (leeb) dhererkeedu uu saamiggal ku yahay laxaadka xaddiga, jihadeeduna uu yahay ka leebkaas.
xaddid f.g1 (-day, -dday) Xad u yeelid.
xaddidan f.mg4 (-dnaa, -dnayd) Wax xad loo yeelay ahaansho.
xaddidhaaf m.l Wax qiyaastii laga rabay dhaa- fay.
xaddidhaafsii f.g2 (-iiyay, -iisay) Wax qiyaastii laga rabay dhaafsiin.
xaddidhaafsiin m.f.dh eeg xaddidhaafsii.
xaddidid m.f.dh eeg xaddid.
xaddiditaanka PH m.l (xis.) Logaridamka sal 10 ee rogaalka ribnaanta ayoonnada hayda- rojiinta ku jirta milan.
xaddidnaan m.f.dh eeg xaddidan. ld xaddidnaansho.
xaddidnaansho m.l/dh ld xaddidnaan.
xaddi-foolwaa m.l (-iyo …, m.dh) (xis.) Xaddi sida: cuf, dherer, waqti, cufnaan ama tamar oo leh baaxad ama laxaad; hase yeeshee aan lahayn jiho. Xisaab ahaan xaddiyadan oo kale waxaa la yiraahdaa xaddi foolwaa.
xaddiid m.dh (-dyo, m.dh) Curiye ka tirsan curiyayaasha kala guurka oo ku jira macdanno badan, gaar ahaan ogsaydhada (hamatayt iyo magnitayt) iyo kaarbooney- tyada; bir.
xaddiis m.l (axaadiis/-syo, m.dh) (dii.) Falalkii ama hadalladii Rasuulka (n.k.h.a.) laga guuriyey.
xaddiisqudsi m.l (-iyo, m.dh) (dii.) War Rasuulka (n.k.h.a.) loo waxyooday oo aan Quraanka ka mid ahayn.
xaddi-roobaad m.l (-iyo …, m.l) (juqr.) Wadarta inta roob ah ee la dhigay meel waqti lagu siiyay.
xądee f.g2 (-deeyay, -deysay) Wax xad u yeelid.
xądeyn m.f.dh eeg xądee.
xądeysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax xad loo yeelay.
xądeysnaan m.f.dh eeg xądeysan. ld xądeysnaansho.
xądeysnaansho m.l/dh ld xądeysnaan.
xadfan f.mg4 (-naa, -nayd) Ku x.: wax la xad- fay ahaansho.
xadfanaan m.f.dh eeg xadfan. ld xadfanaansho.
xadfanaansho m.l/dh ld xadfanaan.
xadfid m.f.dh eeg xadaf².
xadgudbid m.f.dh eeg xadgudub². ld xadgudub¹.
xadgudub¹ m.l ld xadgudbid.
xadgudub² f.g1 (-dbay, -dubtay; -dbi) Ku x.: cid wax aan ku habboonayn ku samayn.
xadid m.f.dh eeg xad.
xądid m.f.dh eeg xąd³.
xadiidin m.dh (-imo, m.l) Meel digdigo ah oo aan geed lagu arag.
xadnaan m.f.dh eeg xadan. ld xadnaansho.
xadnaansho m.l/dh ld xadnaan.
xadrayn m.f.dh eeg xadree.
xadree f.mg2 (-reeyay, -raysay) (dii.) Xadro ka qaybgelid.
xadro m.dh (-ooyin, m.l) (dii.) Digri.
xafaarad m.dh (-do, m.l) 1. Aalad dhulka dillaacisa ama ciidda bixisa. 2. Markab weyn oo badda qoda.
xafaare m.l Diifta iyo tabardarrada bugtadu reebto oo baanta u baahan.
xafash m.l ld cafash.
xafid f.g1 (-day, -dday) 1. Wax dayac ka ilaalin. 2. Cashar, Quraan iwm kor ka bara- sho.
xafidan f.mg4 (-dnaa, -dnayd) Wax la xafiday ahaansho.
xafidid m.f.dh eeg xafid.
xafidnaan m.f.dh eeg xafidan. ld xafidnaansho.
xafidnaansho m.l/dh ld xafidnaan.
xafiiltamid m.f.dh eeg xafiiltan². ld xafiiltan¹, xifaalootan, xifaaltamid, xifaaltan¹
xafiiltan¹ m.l ld xafiiltamid.
xafiiltan² f.mg1 (-amay, -antay; -ami) Laba qof xifaalootamid ama is xifaalayn. ld xifaal- tan².
xafiis m.l (-syo, m.dh) Qol ama ka badan oo lagu maamulo hawlo guud ama gaar.
xaflad m.dh (-do, m.l) 1. Isu-imaadka dad badani meel isugu yimaado iyagoo xusaya munaasabad muhiim ah. 2. Fantasiyaha loo sameeyo aroos iwm.
xag¹ m.l Dhan; jaho; dhinac; gees.
xag² m.dh Candhada xoolaha horaad iyo danbeed isku dhinac ah.
xag³ f.g1 (-gay, -gtay) Ciddiyaha, ilkaha iwm cid wax ku yeelid (xagasho). ld xago.
xagaa¹ m.l (-aayo, m.dh) 1. Afarta nur oo sanada midkood; wuxuu u dhexeeyaa guga iyo dayrta; xilliga xagaayadu da’do. ld xa- gaay.

xagaa² m.l (-aayo, m.dh) (c.fal.) Loolka dhexe, waa xilliga ku xiga guga, xiddigis ahaanna waxa loo tixgeliyaa inuu ku beegan yahay kubbad badhka min hornaqa xagaaga (21 juun) ilaa caano maallada isle eg ee dayrta (21 sebtember).
xagaabbax m.l ld kulayle.
xagaaf¹ m.l (-fyo, m.dh) Dhul ciid guduud jilicsan leh oo ariga saac u lahayn.
xagaaf² m.dh (-fo, m.l) Kabo harag ka sa- maysan oo duug ah.
xagaaf³ f.g1 (-fay, -ftay) Wax siman ka dhigid (dhul).
xagaafayn m.f.dh eeg xagaafee.
xagaafe m.l (-fayaal, m.l/dh) Degaxaar.
xagaafee f.g2 (-feeyay, -feysay) Neef xagaafo shilin, ragaad kaga gurid.
xagaafi f.mg2 (-iyay, -isay) Si cagajiid ah u socosho.
xagaafid m.f.dh eeg xagaaf³.
xagaafin m.f.dh eeg xagaafi. ld xagaafis.
xagaafis m.l ld xagaafin.
xagaafo m.dh (-ooyin, m.l) Bir xalleefsan, godan oo xoolaha shilinta, ragaadka iwm looga guro.
xagaal m.l (-llo, m.dh) 1. Guggub. 2. Fandhaal dheri x. looga hoolo.
xagaali f.g2 (-iyay, -isay) Dheri xagaal ka hoolid.
xagaalin m.f.dh eeg xagaali. ld xagaalis.
xagaalis m.l ld xagaalin.
xagaalsasho m.f.dh eeg xagaalso.
xagaalso f.g3 (-saday, -satay) Dheri xagaal ka hoolasho.
xagaay m.l ld xagaa.
xagaayo m.dh (-ooyin, m.l) 1. Roob ka da’a xeebaha gobollada koofureed. 2. Xilliga roobkaasi da’o.
xagafsasho m.f.dh eeg xagaafso.
xagafso f.mg3 (-saday, -satay) Tallaabo xooggan ku socosho (qof).
xagaggaro m.dh Nooc cawska ka mid ah. ld xaqaggaro.
xagaggeli f.mg2 (-iyay, -isay) U x.: labo qof oo isku dhinac ah, keli ula legdamid; midba xag u deyn.
xagaggelin m.f.dh eeg xagaggeli.
xagal daacsan m.dh (-llo …, m.dh) (xis.) Xagasha cabbirkedu ka weynyahay 180° kana yaryahay 360°.
xagal fiiqan m.dh (-llo …, m.dh) (xis.) Xagasha cabbirkeedu ka weynyahay 0° kana yaryahay xagal qumman (90° ama P/2 gacansin).
xagal furan m.dh (-llo …, m.dh) (xis.) Xagasha cabbirkeedu ka weynyahay xagal qumman (90°), kana yaryahay xagal toosan (180°).
xagal janjeedh m.dh (-llo …, m.dh) (xis.) Xagal cabbirkeedu aan ahayn xagal qumman iyo dhufsane qumman midna.
xagal masaafo-cabbire m.l (-rayaal, m.l/dh) (xis.) Aalad lagu qiyaso masaafo xagleedda laba shay.
xagal qumman m.dh (-llo …, m.dh) (xis.) Xagasha cabbirkeedu dhanyahay 90° ama P/2 gacasin.
xagal toosan m.dh (-llo …, m.dh) (xis.) Xagasha cabbirkeedu le’egyahay 180° ama laba xaglood oo qumman.
xagal¹ m.dh (-glo, m.l/-llo, m.dh) 1. Lowga laabatadiisa dibadda u jeedda oo kolka la fariisto ama lugta la laabo, isku laabanta. 2. Labo xarriiqood oo toostoosan oo meel isugu yimaada iyo qaabka ay u yeelaan korka ama meesha u dhexaysa.
xagal² m.dh (-glo, m.l/-llo, m.dh) (xis.) Saxan ka samayma ratibaadda laba xarriigood (dhinacyo ama gacmo) oo ku kulma bar lagu magacaabo geeska xagasha. Halbeegga waa darajo ama gacansin.
xagal-adke m.l (-kayaal, m.l/dh) (xis.) Ratibidda saddex addimaale ka sammaysma dhammaan xarriiqyo bar ka soo unkama halka bar wadaag ah isla markaana dhex mara xood sallax oo oodan.
xagaldaac¹ m.l ld xagaldaacid.
xagaldaac² f.mg1 (-cay, -cday) Baari ama culays ka batay darti, lugtu la laabmid, la daacid, la kufid. ld xagalkaddaac.
xagaldaacid m.f.dh eeg xagaldaac². ld xagaldaac¹, xagaldaaco, xagalkaddaacid.
xagaldaaco m.dh ld xagaldaacid.
xagalkaddaac f.mg1 (-cay, -cady) ld xagaldaac².
xagalkaddaacid m.dh ld xagaldaacid.
xagalo m.dh (-ooyin, m.l) 1. Xubin soo baxsan oo wareegsan oo shafka geela ku taal, oo kolka uu fadhiyo dhulka qabata. 2. Xubin- taas hilibkeeda aan jiirka iyo baruurta midna ahayn.
xagan¹ f.mg1 (-gmay, -gantay) Wax la xagtay noqosho.
xagan² f.mg4 (-gnaa, -gnayd) Wax la xagtay ahaansho.
xagar m.l Geed leh dhiin badan.
xagasho m.f.dh eeg xago.
xagatin m.dh (-imo, m.l) Ciddi xoog wax loogu jiiday ama wax kale oo la mid ah, raadka ama nabarka ay reebaan.

xagato m.dh.u Dhirxagato.
xagaysasho m.f.dh eeg xagayso. ld xagaysi.
xagaysi m.l ld xagaysasho.
xagayso f.g3 (-stay, -satay) Xag ka maalid (xoolo irmaan).
xagge s. Meel fog ku sugan; xaggeeya. Tus. “Waxaa laga helaa jidka xagge”.
xaggee e.we Docdee? Halkee? Meelma?
xagid m.f.dh eeg xag³.
xagjir m.l.kh (-rro, m.dh) 1. Neef irmaan oo aan gayax (sidig) ahayn (geel ama lo’). 2. X. ah: fallaar keligeed la gano oo aan laake ahayn. 3. X. ah: qof aan dhexdhexaad ahayn.
xaglagooye m.l (-yayaal, m.l/dh) (xis.) Isku xirid geeso iska horjeeda. Tusaale ahaan, xaglagooyaha labajibbaarane waxa uu laba- gibbaranuhu u qaybiyaa laba saddexagal oo qumman. Marka laga hadlayo shaxan adke ah badanaaba salxaale, sallax xaglagooye waa kan dhexmara laba geftin oo aan deris ahayn.
xagli f.mg2 (-iyay, -isay) U x.: shay xaggiisa u janjeerid; u iilasho; u eexasho.
xaglin m.f.dh eeg xagli.
xaglis¹ m.l ld xaglisid.
xaglis² f.g1 (-say, -stay) Xag ka maalid, siiba dhanka bidix (xoolo).
xaglisid m.f.dh eeg xaglis². ld xaglis¹.
xaglo-isqummiye m.l (-yayaal, m.l/dh) (xis.) Lammaane xaglo ah oo wadartoodu tahay xagal qumman ama P/2 gacansin.
xaglo-istoosiya m.l (-yayaal, m.l/dh) (xis.) Lammaane xaglo ah oo wadartoodu tahay xarriq toosan (180° ama P gacansin).
xaglo-talantaali m.l (-llo …, m.dh) (xis.) Lammaane xaglo isle’eg oo ay sammeeyaan laba xarriiqood oo barbarro ah iyo xarriq kale oo goysa labadooda oo lagu magacaabo gudbane.
xagmaal f.g1 (-aalay, -aashay) Xag ka maalid, siiba dhanka bidix (xoolo).
xagmaalid m.f.dh eeg xagmaal.
xagmar f.g1 (-ray, -rtay) 1. Xagmaalid. 2. Qayb candhada xoolaha mayrax ku marid.
xagmarid m.f.dh eeg xagmar.
xagmid m.f.dh eeg xagan¹.
xagnaan m.f.dh eeg xagan². ld xagnaansho.
xagnaansho m.l/dh ld xagnaan.
xago f.g3 (-gtay, -gatay) 1. Ilkaha ama ciddiyaha wax nabar yar ku gaarsiin. 2. Wax yar oo meel ku dheggan ilkaha ama ciddiyaha kaga fuqsasho.
xagurrin m.l Geel intiisa rimi karta ay hal xilli wada rintay oo aan midi ka baaqsan.
xagxag¹ m.l 1. Nabarro yaryar oo aan qotodheereyn oo ku yaal wax dushooda sare. 2. Cunto la kariyay inta weelka dhinacyadiisa ku dhegta.
xagxag² f.g1 (-gay, -gtay) Nabarro yaryar oo aan qoto dheereyn wax dushooda sare gaarsiin.
xagxagasho m.f.dh eeg xagxago.
xagxagid m.f.dh eeg xagxag².
xagxago f.mg3 (-gtay, -gatay) 1. Wax yar oo meel ku dheggan ilkaha uga goosasho. 2. Cid haruufid.
xaj m.l (dii.) Shanta tiir oo diinta Islaamku ku taagantahay mid ka mid ah oo waajib kaga dhigaya qofka inta uu noolyahay in uu hal mar tago Maka mowsinka xajka. ld xąd¹.
xaji¹ f.mg1 (-iyay, -iday; -iyi) Xaj gudasho.
xaji² f.g2 (-iyay, -isay) Wax xoog u qabasho.
xajiimee f.g2 (-meeyay, -meysay) Cid wax ay ku xajiimooto marin ama taabsiin.
xajiimeyn m.f.dh eeg xajiimee.
xajiimeysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax xajiin la mariyey ahaansho.
xajiimeysnaan m.f.dh eeg xajiimeysan. ld xajii- meysnaansho.
xajiimeysnaansho m.l/dh ld xajiimeysnaan.
xajiimo m.dh ld xajiin².
xajiimoo f.mg3 (-ooday, -ootay) Xajiin da- reemid.
xajiimood m.f.l eeg xajiimoo.
xajiin¹ m.l Geed yar oo leh caleemo xaadi ku rogantahay iyo dhacaan cuncun deran ku ree ba wixii uu taabto.
xajiin² m.dh Cuncun haraggu dareemo oo oogadu aad u kahato oo waxyaalo kala gaar ah laga qaado (sida: dhirta qaarkeed, habaaska, cunnada, iwm); cadanyo; caaro. ld xajiimo.
xajiinbadeed m.dh (-do/-dyo, m.l) Bahal badda ku nool; qasaanqas.
xajiinmadow m.dh Geed-xajiin xooluhu daa- qaan.
xajiintir m.l Maro ama jawaan jilicsan oo marka awrta la rarayo kebdaha laga xijiyo.
xajin m.f.dh eeg xaji².
xajiyid m.f.dh eeg xaji¹.
xajmi m.dh (-iyo, m.dh) Derbi iwm inta qiradiisu le’eg tahay; jurmi.
xakaamad m.dh ld xukun¹ (3).
xakaar¹ m.l Dhibaato; kadeed.
xakaar² f.mg1 (-ray, -rtay) Shiddo la kulmid.
xakaarid m.f.dh eeg xakaar².
xakab m.l 1. Qoryo ceelka afka laga saaro; makaab. 2. Sallaanka meelihiisa cagta la saa- ro.
xakamayn m.f.dh eeg xakamee.

xakamaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax la xakameeyey ahaansho.
xakamaysnaan m.f.dh eeg xakamaysan. ld xakamaysnaansho.
xakamaysnaansho m.l/dh ld xakamaysnaan.
xakame m.l (-mayaal, m.l/dh) Bir iyo suuman isku xiran oo faraska afka iyo madaxa loo geliyo oo lagu qabto laguna duwduwo.
xakamee f.g2 (-meeyay, -maysay) Xakame gelin (faras).
xakumid m.dh ld xukumid.
xakun f.g/mg1 (-umay, -untay; -umi) ld xukun².
xąl m.l Maaro; mushkilo ama mas’alo maaro u helid.
xal¹ m.l Biyo yar oo wax lagu dhaqay.
xal² f.g1 (-alay, -ashay) Biyo yar weel ku mayrid.
xalaal m.dh Wax shareecadu bannaysay oo lagu dhaqmi karo.
xalaalayn m.f.dh eeg xalaalee. ld xalaalays.
xalaalays m.l ld xalaalayn.
xalaalaysad m.l ld xalaalaysasho.
xalaalaysasho m.f.dh eeg xalaalayso. ld xalaalaysad.
xalaalayso f.g3 (-stay, -satay) 1. Wax aan xalaal ahayn xalaal ka dhigasho. 2. Hanti dad kale leeyahay isasiin.
xalaalee f.g2 (-leeyay, -laysay) Wax xalaal ka dhigid.
xalaalquute m.l (-tayaal, m.l/dh) 1. Nin hanti xalaal ah ku nool. 2. Nin dhawrsan.
xalaawi m.dh.u Macmacaan.
xaladhaley m.l.kh X. ah: qof dembi, eed iwm ka barii’ ah. ld xalaydhaley.
xalan f.mg4 (-lnaa, -lnayd) Wax la xalay ahaansho.
xalay m.dh Habeennadii la soo dhaafay, kan ugu dambeeyay. ld xalayto.
xalaydhaley m.dh ld xaladhaley.
xalayto m.dh ld xalay.
xalfoof m.l (-fyo, m.dh) 1. Dhuun weyn oo salka baruur ku leh oo wadnaha ka dillaacda. 2. Wax kastoo gudo leh oo aan adkayn, ama korka ka adag iyagoo hoos iyo gudaha ka mootaan.
xalid m.f.dh eeg xal².
xaliib m.l Cudur ku dhaca labada arooriye ee dhiigga qaada oo carrabka hoostiisa ah.
xaliiban m.l Caano dhay ah oo xoortii ka dhacday.
xaliilad m.dh Magac la siiyo gabyaa ku xeeldheer curinta maansada.
xallaafato m.dh Qalab bir ah oo af galoolan iyo daab qori ah leh oo marka geedaha la qorayo xanafta looga bi’iyo; xalleefato.
xallad m.dh Qurxinta iyo nuxur u yeelidda hadalka, gaar ahaan qaybaha suugaanta.
xalladee f.mg2 (-deeyay, -deysay) Hadal dux iyo xiiso u yeelid.
xalladeyn m.f.dh eeg xalladee.
xalleef m.l.kh X. ah: wax aan qiro lahayn oo dhuuban.
xalleefato m.dh (-ooyin, m.l) Qalab ka kooban ul iyo bir godan oo labada dhanba af ku leh oo weelasha qoriga ah gudaha looga qoro.
xalleefi f.g2 (-iyay, -isay) Xalleef ka dhigid (wax).
xalleefin m.f.dh eeg xalleefi.
xalleefsan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax xalleef laga dhigay ahaansho.
xalleefsanaan m.f.dh eeg xalleefsan. ld xalleefsanaansho.
xalleefsanaansho m.l/dh ld xalleefsanaan.
xalli¹ m.l (-iyo, m.dh) Maaro.
xalli² f.g2 (-iyay, -isay) Mushkilo ama mas’alo xal u helid.
xalli³ f.mg2 (-iyay, -isay) Nafley ama dad si saf ballaaran ah u socosho.
xalliiban m.l.kh 1. Caano ama wax la mid ah oo miir ah, aan wax kale dheehin ama tar- raxin, nadiifnimadii ka badatay. 2. Wax sida dhalada qaarkeed, araggu gudbo ama iftiinku soo dhaafo.
xallin¹ m.f.dh eeg xalli².
xallin² m.f.dh eeg xalli³. ld xallis.
xallis m.l ld xallin².
xallisan¹ f.mg1 (-smay, -santay; -smi) Wax la xalliyey noqosho.
xallisan² f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax la xalliyey ahaansho.
xallismid m.f.dh eeg xallisan¹.
xallisnaan m.f.dh eeg xallisan². ld xallisnaan- sho.
xallisnaansho m.l/dh ld xallisnaan.
xalnaan m.f.dh eeg xalan. ld xalnaansho.
xalnaansho m.l/dh ld xalnaan.
xalus m.l Laab weyn oo baruur duuban ah oo dadka shilis, siiba dumarku, xuddunta hoos- teeda ku yeeshaan. ld xulus.
xaluul m.dh ld xuluul.
xaluulad m.l ld xuluulasho.
xuluulasho m.dh ld xuluulasho.
xaluulo f.g/mg3 (-uushay, -uulatay) ld xuluulo.
xalwad m.dh Cunto macaan oo laga sameeyo sankor, subag, warango, bur iwm oo la cuno.
xalwo m.dh ld xalwad.

xalxal¹ m.l Barbarar jilicsan oo oogadu yeelato, inta haragga hoostiisa biyo iyo dhacaan ku soo joogsadaan.
xalxal² f.mg1 (-alay, -ashay) Nabar caalliray barar iyo biyo yeelasho.
xalxali f.g2 (-nay, -ntay) Wax xalxalay ka dhigid (nabar).
xalxalid m.f.dh eeg xalxal².
xalxalin m.f.dh eeg xalxali.
xamaal¹ m.l ld xammaali.
xamaal² f.g/mg1 (-aalay, -aashay) ld xammaal².
xamaali m.l ld xammaali.
xamaalid m.dh ld xammaalid.
xamaalinnimo m.dh ld xamaalinnimo.
xamaamo m.dh ld xamaan.
xamaan m.dh Alaab aan qiimo badan lahayn oo guryaha looga dhaqmo. ld xamaamo.
xamaar f.g1 (-ray, -rtay) Ciid dhexdeeda wax ka raadin.
xamaarad m.l ld xamaarasho.
xamaarasho m.f.dh eeg xamaaro. ld xamaarad.
xamaarato m.dh.u Nafleyda inteeda xamaarasho ku socota: waxay leeyihiin lugo gaag- gaaban oo gummudyo la moodo (diin, ya- xaas, kd.).
xamaarid m.f.dh eeg xamaar.
xamaaro f.g3 (-rtay, -ratay) Ayadoo la dhabbacanyahay bog ku socosho.
xamaasad m.dh 1. Dareen xooggan oo nafsaani ah oo ka dhasha dhacdo beerqaad leh oo qofku muujiyo farxad, jidbo, yaab iwm. 2. Ficil.
xamakow m.l Geed aan dhulka ka kicin oo leh laamo buurbuuran oo wada hilib iyo biyo ah oo dusha kurtummo yaryar oo badan ku leh.
xamar¹ m.l.kh X. ah: midab guduudan.
xamar² m.dh Raqay.
xamash m.l Deegaan aad u baxday oo aan la daaqin.
xamasho m.f.dh eeg xamo.
xambaar¹ m.l La bixidda gabar la guursanayo xoog lagula baxo. ld xambaarid.
xambaar² f.g1 (-ray, -rtay) 1. Wax dhabarka ku qaadid. 2. Ku x.: cid xumaan dhaxalsiin. 3. Gabar guur laga rabo xoog kula bixid.
xambaarad m.l ld xambaarsasho.
xambaaraggudub m.l Tabaha legdanka nooc ka mid ah oo labada qof oo legdamaya midkood kan kale kor u qaado oo dhulka ku dhufto.
xambaaran f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Wax la xambaaray ahaansho. ld

xambaarsan.
xambaarasho m.f.dh eeg xambaaro. ld xambaarsasho.
xambaarid m.f.dh eeg xambaar². ld xambaar¹.
xambaarnaan m.f.dh eeg xambaaran. ld xambaarnaansho, xambaarsanaan, xam- baarsanaansho.
xambaarnaansho m.l/dh ld xambaarnaan.
xambaaro 1 m.dh Dhabar wax ku qaadid, dhabarka wax lagu qaado.
xambaaro² f.g3 (-rtay, -ratay) 1. Wax dhabarka ku qaadasho. 2. Gabar la guursanayo xoog kula bixid. ld xambaarso.
xambaarsad m.l ld xambaarsasho.
xambaarsan f.mg4 (-naa, -nayd) ld xambaaran.
xambaarsanaan m.dh ld xambaarnaan.
xambaarsanaansho m.l/dh ld xambaarnaan.
xambaarso f.g3 (-saday, -satay) Wax dhabarka ku qaadasho. ld xambaaro.
xambali m.l.kh 1. Nin rumaysan ama raacsan mad-habta Xambali. 2. Afarta mad-hab ee diinta islaamku u qaybsan tahay middood.
xambus m.l.u Jajab qoryo ama saalo.
xamdi¹ m.l Mahad; shugri; xamdinnaq.
xamdi² f.mg1 (-iyay, -iday; -iyi) Ku x.: Eebbe u mahad naqid; shukrin.
xamdinnaq¹ m.l eeg xamdi¹.
xamdinnaq² f.g1 (-qay, -qday) eeg xamdi².
xamdinnaqid m.f.dh eeg xamdinnaq².
xamdiyid m.f.dh eeg xamdi².
xameyti m.dh ld xammeeti.
xameyti-mareen m.l (-nno, m.dh) (c.nafl.) Dhuumaha xameytida ka soo qaada beerka.
xamiiq m.dh Candhuuf.
xamiiqreeb m.l In yar oo biyo ah.
xamiiqreebid m.dh Kabbasho.
xamiir m.l Qashinka badda ama webigu di- badda u soo saaraan.
xamil m.l (-llo, m.dh) 1. Haragga indhaha ku rogan oo dhawra. 2. Rar; qaad. 3. Daah sumalka caloosha lagaga xiro, si uusan idaha u saaran. 4. ld xamli.
xamli m.l Rar; qaad. ld xamil.
xammaag f.mg1 (-gay, -gtay) Xoolo, wax dhammaaday ahaansho.
xammaagid m.f.dh eeg xammaag.
xammaal¹ m.l ld xammaali.
xammaal² f.g/mg1 (-aalay, -aashay) Dusha wax ku qaadid.
xammaali m.l Qof ay shaqadiisu tahay in uu dusha wax ku qaado. ld xamaal¹, xamaali, xammaal¹.
xammaalid m.f.dh eeg xammaal². ld xamaalid.
xammaalinnimo m.dh Xammaali ahaansho. ld xamaalinnimo.
xammayn m.f.dh eeg xammee.

xammaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) 1. Wax aad u ordaaya ahaansho. 2. Wax aad u raran ahaansho (gaadiid). xammaysnaan m.f.dh eeg xammaysan. ld xam-maysnaansho. xammaysnaansho m.l/dh ld xammaysnaan. xammee f.g2 (-meeyay, -maysay) 1. Xoolo rar saarid. 2. Baabuur iwm kicin si uu u kululaado. xammeeti m.dh (c.nafl.) Dareere alkaliin oo midabkiisu huruudcagaaryahay, dhadhan qadhaadhna leh oo uu soo saaro beerku, laguna kaydiyo beerkutaasha. Waxay caawi-saa dheefshiidka iyo nuugista duxda taas oo burburisa siina yaryaraysa. Xammeetidu waxa kale oo ay nashaadisaa isku soo ururka muruqyada dheefmareenka oo loo yaqaan ubaaxin. ld xameyti. xammis f.g1 (-say, -stay) Bun saloolid ama dubid. xammisan f.mg4 (-snaa, -snayd) Bun wax la xammisey ahaansho. xammisid m.f.dh eeg xammis. xammisnaan m.f.dh eeg xammisan. ld xam-misnaansho. xammisnaansho m.l/dh ld xammisnaan. xammur m.l ld xamur. xammuul m.l (-llo, m.dh) Rar; qaad. ld xamuul. xammuurad m.dh Ciid cas oo dharka cad lagu guduudiyo; sabakh. xammuuradayn m.f.dh eeg xammuuradee. xammuuradaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax xammuurad la geliyey ahaansho (dhar). xammuuradaysnaan m.f.dh eeg xammuura-daysan. ld xammuuradaysnaansho. xammuuradaysnaansho m.l/dh ld xammuura-daysnaan. xammuuradee f.g2 (-deeyay, -daysay) Dhar xammuurad gelin. xamo f.g3 (-antay, -amatay) Qof maqan xumo ka sheegid. xamur m.l 1. Geed gobka u eg kase gaaban oo miro laf adag oo la cuno leh. 2. Badar la dubay midkiisa buc-buca. xamuul m.l ld xammuul. xamxam m.dh ld hamham. xamxamaa m.l Geed-quwaax xabagtiisa la cuno. xamxamlee f.mg2 (-leeyay, -leysay) ld ham-hamlee. xamxamleyn m.dh ld hamhamleyn. xan m.l/dh Xumo ka sheegidda qof maqan (xumo laga sheego). xanaaji f.mg2 (-iyay, -isay) Ka x.: qof in uu xanaaqo badid. xanaajin m.f.dh eeg xanaaji. xanaakad m.dh ld xanaakadayn. xanaakadayn m.f.dh eeg xanaakadee. ld xanaa-kad. xanaakadee f.g2 (-deeyay, -daysay) Cid xanaakad u jeedin. xanaanada xoolaha m.l Barashada cilmiga xannaanaynta xoolaha. xanaaq¹ m.l Caro; dhirif; dhiidhi. xanaaq² f.mg1 (-qay, -qday) Caro muujin (qof); carood; dhirifid. xanaaqid m.f.dh eeg xanaaq². xanaaqsan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax caro hayso ahaansho. xanaaqsanaan m.f.dh eeg xanaaqsan. ld xanaaqsanaansho. xanaaqsanaansho m.l/dh ld xanaqsanaan. xanaf m.dh Taag taag yaryar oo soofe iwm ay leeyihiin oo dhaawaca wixii lagu xoqo; dardar; xajiin. xanafi m.l.kh Qof raacsan mad-habta Imaam Abu Xaniifa. xanafiya m.dh Mad-hab ka mid ah afarta mad’habood oo waaweyn oo Islaamka, waxaana asaasay Imaam Abu Xaniifa. xanan m.l.u Geed-yaryar ama ood qodax leh. xanantayn m.dh ld xadatayn. xanantee f.g2 (-teeyay, -taysay) ld xadatee. xananto m.dh ld xadato. xanatayn m.dh ld xadatayn. xanatee f.g2 (-teeyay, -taysay) ld xadatee. xanato m.dh ld xadato. xandal m.l.u (-llo, m.dh) Miro qare oo la dubay. xandho m.dh Maal; hanti. xandulle m.l ld xangulle. xanfaf¹ m.l Nabarka ama dhaawaca cusub (siiba kan birtu gooysay) xanuunka halaca leh oo laga dareemo. xanfaf² f.mg1 (-fay, -ftay) Dhaawac jirka meel ka mid ah gaaray awgiis xanuun dareemid. xanfafid m.f.dh eeg xanfaf². xanfal m.dh (-llo, m.dh) ld xanfaley. xanfaley m.dh Sun ka dhalata biyaha ceelasha oo xoolaha aad u laysa. ld xanfal. xanfaloobid m.f.dh eeg xanfalow. xanfalow f.mg1 (-oobay, -owday; -oobi) Wax xanfaley laysay noqosho. xanfar m.l Dabayl bus wadata. xanful m.l (-llo, m.dh) Badar la dubay oo bucday. xangaruufad m.l ld xangaruufasho.

xangaruufasho m.f.dh xangaruufo². ld xanga-ruufad. xangaruufo¹ m.dh Ciddiyaha oo wax lagu nabro, lagu xagto; xagatin. xangaruufo² f.g1 (-ftay, -fatay) Ciddiyaha wax ku xagasho. xangeeyo m.dh Geed yar oo laamo dhuudhuu-ban oo caano iyo xanjo wanaagsan leh. xangulle¹ m.l Cad maskax yaryarta ka mid ah oo birtaawaha lagu masaxo marka canjeerada lagu dubaayo. ld xandulle, xangullo. xangulle² m.l (c.nafl.) Qayb ka mid ah sooh maskaxeedka oo ku dhex jira togga xiriirka lafdhabarka oo ka kooban unug maska-xeedyo iyo dareenwadayaal xiriiriya massa-da iyo jirka inta kale, wuxu ka sameysanyahay lakab sooh cas oo ku wareegsanyahay lakab sooh cad. xangullo m.dh ld xangulle¹. xaniid m.l 1. Tabadiin hilibkeeda si gaar ah tinnaar loogu dubay oo la qallajiyey. 2. Hilib kasta oo tinnaar lagu dubo oo la qallajiyo. xaniin m.dh Badar shiidan oo budada laga saaray. xanjaad m.l (-dyo, m.dh) 1. Xayrta riciraha lafdhabarta, sida xanjada ugu dhegsan. 2. Lafdhabar xiriir, arxaan. xanjaf m.dh Laan yar oo jilicsan oo carruurta lagu tumo markii ay edebdarro sameeyaan. xanjafee f.g2 (-feeyay, -feysay) Ilmo yar xanjaf ku tumid. xanjafeyn m.f.dh eeg xanjafee. xanjeer m.l (-rro, m.dh) 1. Maro yar oo carruurta lagu xambaaro. 2. Guntinta mara-da lagu xambaaro carruurta. xanjeerad m.l ld xanjeerasho. xanjeerasho m.f.dh eeg xanjeero. ld xanjeerad. xanjeero f.g3 (-rtay, -ratay) 1. Ilmo carruur ah xambaarasho. 2. Maro la guntanyahay kor u xaydasho. xanjo m.dh Xabag jiidanta oo aan kala go’in, badanaa tan la calashado. xankakaabsad m.l ld xankakaabsasho. xankakaabsasho m.f.dh eeg xankakaabso. ld xankakaabsad. xankakaabso f.mg3 (-saday, -satay) Qof cararaya wax daadsan gacan ka buuxsasho. xankoobid m.l Nooc ka mid ah dhirta xabagta leh. xannaanayn m.f.dh eeg xannaanee. xannaanee f.g2 (-neeyay, -naysay) 1. Cid daryeelid. 2. Dhaqaalayn; hayn. xannaano m.dh Daryeel. xannib¹ m.l Dhib; cadaadis; kadeed. ld xannibaad, xannibad. xannib² f.g1 (-bay, -btay) 1. Cid xayiraad u geysasho. 2. Dhibid; cadaadin; kadaadin. xannibaad m.dh ld xannib¹. xannibad m.dh ld xannib¹. xanniban¹ f.mg1 (-bmay, -bantay; -bmi) Wax la xannibay noqosho. xanniban² f.mg4 (-bnaa, -bnayd) Wax la xannibay ahaansho. xannibid m.f.dh eeg xannib². xannibmid m.f.dh eeg xanniban¹. xannibnaan m.f.dh xanniban². ld xannib-naansho. xannibnaansho m.l/dh ld xannibnaan. xansas m.l.u Caw qallalan (oo dabka lagu shito). ld xansaso. xansasho m.f.dh eeg xanso. xansaso m.dh ld xansas. xanshar m.l 1. (u) Jabjab. 2. Buunsho. 3. Xash. 4. Qolof duubaya iniinta qaxwe ah. ld xashar. xanshashaq¹ m.l Hadal hoos la isugu sheego; faq. xanshashaq² f.mg1 (-qay, -qday) Laba qof faqid. xanshashaqid m.f.dh eeg xanshashaq². xanshiri f.g2 (-iyay, -isay) ld xashiri. xanshirin m.dh ld xashirin. xanso f.g3 (-saday, -satay) Xog cid ku saabsan sir ahaan u raadsasho. xantiir¹ m.l (-rro, m.dh) Qof aan waxba haysan; sabool; cayr. xantiir² f.mg1 (-ray, -rtay) Qof aan hanti lahayn noqosho. xantiirid m.f.dh eeg xantiir². xantiirnimo m.dh Xantiir ahaansho. xanto m.dh 1. Xayaabo kor ka soo marta subag la shiilayo. 2. Gufarka hoos fariista subag la shiilay. 3. Ciyaar carruureed hadba kan wax taabtaa cararayo oo ay rayn tahay haddii uu galo yoolka isagoo aan la taaban. xantoobayn m.f.dh eeg xantoobee. xantoobee f.g2 (-beeyay, -baysay) Wax xantoobo ku qaadid. xantoobi f.g2 (-iyay, -isay) Hal mar sacabka wax ku qaadid. xantoobin m.f.dh eeg xantoobi. xantoobo m.dh (-ooyin, m.l) In kol shanta farood iyo calaacasha lagu qabto oo lagu qaado. xantoobsad m.l ld xantoobsasho. xantoobsasho m.f.dh eeg xantoobso. ld xantoobsad. xantoobso f.g3 (-saday, -satay) Hal xantoobo gacanta ku qaadasho. xanuuji f.g2 (-iyay, -isay) Cid xanuun badid. xanuujin m.f.dh eeg xanuuji. xanuun bi’iye m.l (daaw.) Dawo xanuunka bi’isa. xanuun¹ m.l 1. Dareen meel oogada ka mid ahi iska dareento oo ay la kaarto ama dhuuri ula rooro, nabar ku dhacay ama waxyeello kale oo gaartay darteed; kaar; dhuuri; halac; laxaw. 2. Caafimaad iyo fayoobi la’aan; cudur; bugto; jirro. xanuun² f.mg1 (-nay, -ntay) Kaar iwm dareemid; xanuun yeelasho. xanuunid m.f.dh eeg xanuun². xanuunsad m.l ld xanuunsasho.

xanuunsan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax xanuun haayo ahaansho. xanuunsanaan m.f.dh eeg xanuunsan. ld xa-nuunsanaansho. xanuunsanaansho m.l/dh ld xanuunsanaan.xanuunsasho m.f.dh eeg xanuunso. ld xa-nuunsad. xanuunso f.mg3 (-saday, -satay) Qof jirasho. xaq m.l 1. Abbaar; daw; jid. 2. Wax maxkamad horteed ku caddaaday in qof lagu leeyahay. 3. Garsoor; caddaalad. 4. Run. xaqaanni m.l.kh Qof aan dadka u kala eexan oo cid kasta mariya waxa ay mudan tahay. xaqaggaro m.dh ld xagaggaro. xaq-codbixinta m.dh (xuquuq codbixin, m.dh) (qaan.) Xaqa loo dhiibto codka, gaar ahaan marka ay dadku dooranayaan baar-lamaan. xaqdarro m.dh Eex; caddaalad xumo. xaqdhawr¹ m.l Xishood iyo ixtiraam cid loo hayo. xaqdhawr² f.g1 (-ray, -rtay) Cid ixtiraamid. xaqdhawrid m.f.dh eeg xaqdhawr². xaqiiji f.g2 (-iyay, -isay) Wax xaqiiq ka dhigid ama xaqiiqdooda u dhabbaggelid. xaqiijin m.f.dh eeg xaqiiji. xaqiiq m.dh Run; dhab. ld xaqiiqo. xaqiiqato m.dh Nabar ka dhasha is xoqidda shafka iyo jeeniga neef geel ah oo caatir keena. ld xaquuqato. xaqiiqo m.dh ld xaqiiq. xaqiiqsad m.l ld xaqiiqsasho. xaqiiqsasho m.f.dh eeg xaqiiqso. ld xaqiiqsad. xaqiiqso f.g3 (-saday, -satay) Wax xaqiiq-dooda helid ama raadin. xaqir¹ m.l Xaqa iyo sharafka wax leeyihiin oo aan la marin, loo diido; tixgelis la’aan; dulleyn; quursi; yasid. ld xaqiraad. xaqir² f.g1 (-ray, -rtay) Cid liidid ama yasid. xaqiraad m.dh ld xaqir¹. xaqiran f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Wax la xaqiray ahaansho. xaqirid m.f.dh eeg xaqir². xaqirnaan m.f.dh eeg xaqiran. ld xaqirnaansho. xaqirnaansho m.l/dh ld xaqirnaan. xaqsoor¹ m.l Garsoor; caddaalad. xaqsoor² f.g1 (-ray, -rtay) Si caddaalad ah u garsoorid. xaqsooran f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Wax la xaqsooray ahaansho. xaqsoorid m.f.dh eeg xaqsoor². xaqsoornaan m.f.dh eeg xaqsooran. ld xaqsoor-naansho. xaqsoornaansho m.l/dh ld xaqsoornaan. xaqtamid m.f.dh eeg xaqtan. xaqtan f.mg1 (-amay, -antay; -ami) Laba qof ama ka badan wax ay isku haystaan ka garramid. xaquuq¹ m.l ld xaquuqid. xaquuq² f.g1 (-qay, -qday) Wax faftimo leh simid. xaquuqan f.mg4 (-qnaa, -qnayd) Wax la xaquuqay ahaansho. xaquuqato m.dh ld xaqiiqato. xaquuqid m.f.dh eeg xaquuq². ld xaquuq¹. xaquuqnaan m.f.dh eeg xaquuqan. ld xaquuq-naansho. xaquuqnaansho m.l/dh ld xaquuqnaan. xar m.l 1. Budada ka soo daadata qoryaha buluunbulyadu gasho. 2. Xasharaad yar oo qoryaha hoos ka cunta. 3. Dhagaxbadeed aad u khafiif ah. xaraabad m.dh (-do, m.l) Dagaal. ld xarbad, xarbi¹. xaraar m.dh (-ro, m.l) 1. Gebi ku yaal babac qar dheer oo badanaa daayeerku ku hoydo habeenkii. 2. ld tarro. Dhagax-nuuradeed. xarąar¹ m.l 1. Dhadhan aan macayn. 2. Wallac. ld kharaar. xarąar² f.g1 (-ray, -rtay) Haweeney wallicid. xaraaraansho m.l/dh ld kharaaraansho. xaraarad m.dh 1. Firiiric yaryar oo jirka dadka ka soo baxa waqtiyada kulaylku jiro. 2. Tebidda la tebo wax loo baahanyahay sida shaaha, jaadka, sigaarka iwm. ld xaraa-radow¹. xaraaradoobid m.f.dh eeg xaraaradow². xaraaradow¹ m.dh ld xaraarad. xaraaradow² f.mg1 (-oobay, -owday; -oobi) Jir dad finan yeelasho kulayl dartiis. xaraari f.g2 (-iyay, -isay) 1. Qof buka ama dhaawac ah baanin. 2. ld kharaari. Wax qaraar ka dhigid. xaraarid m.f.dh eeg xarąar². xaraarin m.dh eeg xaraari. ld kharaarin. xaraaroowe m.l Geed dhulka ku faalala oo caleemo waaweyn.

xaraarow f.mg3 (-raaday, -raatay) ld kha-raarow. xaraarug¹ m.l Qof naf xumi ku jirto; naf-kadhowr; sakaraad. xaraarug² f.mg1 (-gay, -gtay) Nafley saka-raadid. xaraarugid m.f.dh eeg xaraarug². xaraash¹ m.l 1. Wax naado lagu iibiyo oo hadba qofka qiime madhaafaan ah gaara lagu baaryo. 2. (-shiyo, m.dh) Qof ama dibi beer-falidda yaqaan. xaraash² f.mg1 (-shay, -shtay) Badeeco qiimo jaban ku gadid. xaraashid m.f.dh eeg xaraash². xarad m.l Muuqaallo ka samaysan xarriiqo iyo astaamo oo wax la qurxinayo korkiisa lagu dhigo ama lagu qoro; naqash. ld xarar. xaradhaami f.g2 (-iyay, -isay) Cid si fiican u dhaqaalayn. xaradhaamin m.f.dh eeg xaradhaami. xaradhaamo m.dh Waxaaga oo la deysto oo qof kale wixii, wax lagu qabsado; wax dhaqaalaysi; tashiilad; maradhaaro. xaraf m.l (-rfo, m.l/xuruuf, m.dh) Alifka af lagu qoro ereyadiisa mid ka mid ah. xarafsad m.l ld xarafsasho. xarafsasho m.f.dh eeg xarafso. ld xarafsad, xarafsi. xarafsi m.l ld xarafsasho. xarafso f.g3 (-saday, -satay) Wax kulul ama diirran si ay u qaboobaan dabayl u dhigid. xarakaad m.l ld xarako (2). xarakad m.dh ld xarako (2). xarakayn m.f.dh eeg xarakee. xarakaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Xarako loo yeelay. xarakaysnaan m.f.dh eeg xarakaysan. ld xara-kaysnaansho. xarakaysnaansho m.l/dh ld xarakaysnaan. xarakee f.g2 (-keeyay, -kaysay) Xarako u yeelid. xarakeysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Far wax xarako loo yeelay ahaansho. xarako m.dh 1. (-dyo, m.dh) Dhaqdhaqaaq. 2. ld xarakaad, xarakad. Shaqallo loo yeelo xuruufta carabiga. 3. Xiiso; farax. xaram m.l ld xaran. xaran m.l Meel barakaysan oo cibaadeysi loo tago sida Kacbada iyo masjidka Madiina. ld xaram. xarar¹ m.l 1. Geed-abaareed weynaada oo laf adag oo qoryihiisa wax lagu dhisto. 2. (-rro, m.dh) Naqash. xarar² f.g1 (-rdhay, -rartay; -rdhi) Wax xarar ku dhigid. xarbad m.dh ld xaraabad. xarbi¹ m.l ld xaraabad. xarbi² f.mg1 (-iyay, -iday; -iyi) Cid la dagaalamid. xarbin m.f.dh ld xarbiyid. xarbiyid m.f.dh eeg xarbi². ld xarbin. xardhan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax xarar loo yeelay ahaansho. xardhanaan m.f.dh eeg xardhan. ld xardha-naansho. xardhanaansho m.l/dh ld xardhanaan. xardhid m.f.dh eeg xarar². xareed m.dh 1. Biyo roob. 2. Biyo macaan oo aan cusbo lahayn. 3. X. ah: midab casaan furan ah. xareedayn m.dh (kiim.) Hab ka kooban karkarinta hoor iyo qaboojinta uumigiisa. Xareedaynta waxa loo isticmaalaa safaynta hoorarka ama kala sooridda xubnaha iskujir hoor ah. xareedeeye m.l.u Baalalley. xareedi f.g2 (-iyay, -isay) 1. Dugaag, shimbiro iwm ciyaaro, ci’ ama dhaqdhaqaaq kale oo ay ku muujinayaan barwaaqo samayn. 2. Shimbiro ci’ iyo dhaqdhaqaaq la aammin-sanyahay in ay ku roobdoonayaan samayn. xareedin m.f.dh eeg xareedi. ld xareedis. xareedis m.l ld xareedin. xarfaan m.dh.w eeg xariif. xarfad¹ m.l ld xarfasho. xarfad² m.dh Xeelad qof u suurta gelisa in uu danihiisa si fiican u fushado. xarfadayn m.f.dh eeg xarfadee. xarfadee f.mg2 (-deeyay, -daysay) Xarfad samayn. xarfasho¹ m.f.dh eeg xarfo². ld xarfad¹. xarfasho² m.dh 1. Dhaqaaq tartiib ah ee biyaha sare ee badda ama haro oo ay dabayshu dhaqaajiso iyo dhaqaaqyada kale ee la midka ah sida ciidda iwm. 2. (jool.) Tuulimaad kasta oo dhulka dushiisa ah oo la soo qaaday, gaar ahaan ka barafku tuulo amase biyaha ka yimaada barafka. xarfi f.g2 (-iyay, -isay) Hoore kulul ama diirran dabayl ku qaboojin. xarfin¹ m.f.dh eeg xarfi. xarfin² m.dh (fiis.) Dariiqadda ay walaxi kaga beddelanto uumi isuguna bedesho dareere. Dareeruhu, tusaale ahaan, waxa sameeya uumi galey gibilka. xarfo¹ m.l 1. Caws jilicsan oo dhego yaryar oo meelaha riska ah ka baxa; wuxuu yeesha sabuul miro yaryar leh oo la cuno. 2. (-ooyin, m.l) Kax bannaan; dibir. 3. Kalluunka jaad ka mid ah. xarfo² f.mg3 (-faday, -fatay) Hoore dabayl ku qaboobid. xarfo dagmo ka tirsan Gobalk Mudug Puntland. xargag¹ m.l 1. Wax biyabbiyo ah, sida dhiigga, is-qabsadkooda. 2. Wax caato darteed, la engega, isku soohma. 3. Kawrax; engeg. ld hargag¹, xarkag¹. xargag² f.mg1 (-gay, -gtay) Subag, dhiig iwm wax fadhiya ama adag noqosho. ld hargag², xarkag². xargagid¹ m.f.dh eeg xargag². ld hargagid, xarkagid. xargagid² m.dh (fiis.) Xaaladda dareere jiitama oo isu beddelo wax fadhiya. xargagoosasho m.f.dh eeg xargagooso. xargagooso f.mg3 (-stay, -satay) Wayraxid

xargagsan f.mg4 (-sanaa, -sanayd) Wax xargagay ahaansho. ld hargagsan, xarkagsan. xargagsanaan m.f.dh eeg xargagsan. ld hargagsanaan, hargagsanaansho, xargag-sanaansho. xargagsanaansho m.l/dh ld xargagsanaan. xargaha codka m.l (c.nafl.) Sooha labada isugu laaban oo ka soo kuusan labada dhinac booca oo ka sameeya jeexdin dhuuban hawomareenka dushiisa. Neef soo saaridda way ruxdaa cod la maqlana waa ka sameysa kaas oo ah hadal, hees iyo codad kale oo la naqlo. Isbeddelka ku dhaca xargaha codka iyo cudurrada ku dhaca dareemayaashooda waxay wax yeelleeyaan codka. xarig m.l 1. Daliigo xaskul ah ama mayrax ama caw ama xariir ama bir ama wax kale oo inta la isku jebsho tidco, wax lagu xiro ama lagu jiido. 2. Xabsi. xariggoys m.l (-syo, m.dh) Dowligoys; sirsir. xarigxarig m.l Nagaar dhaadheer oo dhulka ku faalala, oo geelu aad u jecel yahay xarigxoolaad m.l (-dyo, m.dh) Xarig harag xoolaad laga tidcay ama laga soohay. xariif m.l.kh (xarfaan, m.dh) 1. Qof xeelad badan. 2. Qof caqli badan. xariiftamid m.f.dh eeg xariiftan². ld xariiftan¹. xariiftan¹ m.l ld xariiftamid. xariiftan² f.mg1 (-amay, -antay; -ami) Si xarfadi ku jirto qof cayaar ula dheelid. xariir¹ m.l Caano biyo badan lagu daray; candiid; cindiid. xąriir¹ m.dh Lafdhabar; arxan. ld xiriir². xariir² m.dh 1. Dhar jilicsan oo qurxoon qaalina ah oo duntiisa ay samayso diirdiirxariireedu. 2. (-ryo, m.dh) Summad idaha dhegaha looga dhigo oo labo alif ah. xąriir² f.mg1 (-ray, -rtay) ld xiriir³ (3). xariir³ f.g1 (-ray, -rtay) Barxid (caano). ld xariiri. xariirad m.l ld xariirasho. xariirasho m.f.dh eeg xariiro. ld xariirad. xariiri f.g2 (-iyay, -isay) ld xariir³. xariirid m.f.dh eeg xariir³. ld xariirin. xąriirid m.f.dh eeg xąriir². ld xiriirid. xariirin m.dh ld xariirid. xariiro f.g3 (-rtay, -ratay) Caano biyo badan ku darsasho. xariq ku ligan sallax m.l (-qo …, m.l) eeg ligane. xarkag¹ m.l ld xargag¹. xarkag² f.mg1 (-gay, -gtay) ld xargag². xarkagid m.dh ld xargagid¹. xarkagsan f.mg4 (-naa, -nayd) ld xargagsan. xarkagsanaan m.dh ld xargagsanaan. xarkagsanaansho m.l/dh ld xargagsanaan. xarmal m.l Tiire. xarmasho m.f.dh eeg xarmo. xarmo f.mg3 (-maday, -matay) 1. Xajiyid; xaj gudasho. 2. Waajibka xajka gudashadiisa gudagelid. xaroor m.l/dh Dhabarka dadka, labada daqay meesha u dhaxaysa oo godan. xarraamid m.f.dh eeg xarraan². xarraan¹ m.l 1. Faras aan hayin ahayn. 2. (-nno, m.dh) Qof qaba mingis aan la yabarayn. xarraan² f.mg1 (-aamay, -aantay; -aami) Faras wax aan hayin ahayn noqosho. xarragayn m.f.dh eeg xarragee. xarragaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax xarrago ka muuqato ahaansho. xarragaysii f.mg2 (-iiyay, -iisay) Cid aad u sharfid. xarragaysiin m.f.dh eeg xarragee. xarragaysnaan m.f.dh eeg xarragaysan. ld xarra-gaysnaansho. xarragaysnaansho m.l/dh ld xarragaysnaan. xarragee f.g2 (-geeyay, -gaysay) Qof wax xarrago leh siin. xarrago m.dh 1. Hab wixii arkaa u bogaan oo ama loo socdo ama loo qaato dhar cusub ama qaali ah ama si gaar ah loo jaangooyay ama loo tolay; mardaaddii; xashaash; shoob. 2. Qurux; wanaag. xarragoo f.mg3 (-ooday, -ootay) 1. Dhar qurxoon xirasho. 2. Ka x.: wax ka faanid ama iska dhawrid. xarragood m.f.l eeg xarragoo. xarre m.l (-rayaal, m.l/dh) Buluunbulyo; xar. ld xorre (2). xarriijin m.dh ld xarriiq¹. xarriiq¹ m.dh (-qo, m.l) 1. Daliig, jiitin. 2. ld xarriijin, xarriiqin.

xarriiq² m.dh (-qo, m.l) (xis.) Isku xir ka dhexeeya laba barood oo ku yaalla dululaati ama dul xarriiqi waxa ay leedahay dherer haseyeeshee, ma laha ballac, waxa ay noqon kartaa mid toosan ama hoodan. Hidda toosan waa fogaanta ugu gaaban ee u dha-xaysa laba barood oo ku yaalla dul fidsan. xarriiq³ f.g1 (-qay, -qday) Xarriiq samayn. xarriiqa waqtiyeynta caalamiga m.dh (juqr.) Xarriq la mala awaalay oo caalamku isku raacay oo mara dhigta 180 , meelaha qaarkood oo magaalooyin lala raacay mooyaane. Marka darriiqdaas la gudbo iyada oo galbeed laga socdo barina loo socdo maalin ayaa lagu noqdaa; marka laga gudbo xarriiqdan lagana socdo bari loona socdo galbeed maalin dhan ayaa la lumiyaa. xarriiqan f.mg4 (-qnaa, -qnayd) Wax la xarriqay ahaansho. xarriiq-badh m.l (-qo …, m.l) (xis.) (Fallaar) Xarriiq toosan oo ka bilaabanta bar maguu-raan ah oo si aan joogto ahayn ugu fidda hal jiho (dhinac) oo keliya. xarriiqid m.f.dh eeg xarriiq². xarriiqin m.dh ld xarriiq¹. xarriiqnaan m.f.dh eeg xarriiqan. ld xarriiq-naansho. xarriiqnaansho m.l/dh ld xarriiqnaan. xarriiq-taabte m.l (xis.) Xarriiq toosan oo xood ama sallax ka taabta bar keliya, bartaas oo loo yaqaan barta taabtaha. xarriiq-xoog m.dh (-qyo …, m.dh) (fiis.) Xarriiq mala’awaal ee bedad xoog oo muujiya jihada iyo itaalka bedadda. Badanaa, xarriiqahan waxaa loo adeegsadaa muujinta bedad birlabeedka iyo bedad danabeedka. xarrish f.g1 (-shay, -shtay) Qof qiimahiisa dadnimo wax u dhimid. xarrishaad m.dh ld xarrishid. xarrishid m.f.dh eeg xarrish. ld xarrishaad. xarshaash¹ m.l ld xashaash. xarshaash² f.mg1 (-shay, -shtay) ld xashaash². xarshaashid m.dh ld xashaashid. xarshaasho m.dh Carsaanyo. xarun m.dh (-umo, m.l) 1. Caasimad; magaalo madax. 2. Rug; saldhig. xaruubbamid m.dh ld xaruumid. xaruumbi f.mg2 (-iyay, -isay) ld xuruun². xaruumbin m.dh ld xaruumid. xaruumid m.f.dh eeg xaruun². ld xaruumbin, xaruubbamid, xuruumid. xaruun¹ m.l Cod xabeeb leh oo hoos loo yiraahdo. ld xuruubban¹, xuruun¹. xaruun² f.mg1 (-uumay, -uuntay; -umi) Cod xabeeb leh hoos u dhihid. ld xaruumbi, xuruubban², xuruun². xaryami f.g2 (-iyay, -isay) Xoolo badan hal mar wada wadid. xaryamid m.f.dh eeg xaryan². xaryamin m.f.dh eeg xaryami. xaryan¹ m.l 1. Xoolo badan. 2. (-nno/-mmo, m.l./dh) Nooc ka mid ah doonyaha waaweyn, siiba kuwa shiraacyada badan leh. xaryan² f.mg1 (-amay, -antay; -ami) Xoolo badan hal mar wada guurid. xas m.l (-sas, m.l) Jiq ka samaysan ood ama dhir yaryar; xanbus. xasaagaysasho m.f.dh eeg xasaago. ld xasaa-gaysi. xasaagaysi m.l ld xasaagaysasho. xasaagayso f.g3 (-stay, -satay) Gocasho. xasaago m.dh (-ooyin, m.l) Gocasho; gocad. xasaasi m.l.kh X. ah: wax taabashadooda, ka hadliddooda iyo talakeenkoodu keeni karo dhibaato. xasad¹ m.l Wanaagga dadka kale helayo oo laga naxo ama la nebcaado ama la jeclaysto in iyaga laga qaado oo isaga loo soo wa-reejiyo; khayrka dadka kale haysto oo laga gubto. xasad² f.g1 (-sday, -sadday; -sdi) Cid xasad kula kicid, xaasid ku noqosho. ld xąasid². xasanaad m.l 1. Camal wanaagsan oo loo falo ka raalinimada Eebbe in lagu gaaro. 2. Abaalgud lagu helo camal wanaagsan oo la sameeyo. xasarad m.dh Carqalad; shiddo. xasaradayn m.f.dh eeg xasaradee. xasaradee f.g2 (-deeyay, -daysay) Cid dhi-baato u gaysasho. xasaw m.dh (-wo, m.l) Miiq maro ama bir ah oo dharka iwm lagu qurxiyo; seri. xasayn m.f.dh eeg xasee. xasaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax la xaseeyey ahaansho. xasaysnaan m.f.dh eeg xasaysan. ld xasays-naansho. xasaysnaansho m.l/dh ld xasaysnaan. xasdid m.f.dh xasad². ld xaasidid, xasidid. xasee f.g2 (-seeyay, -saysay) Wax qarin, wax xas ku ridid. xash m.l.u 1. Jajab yaryar, aan waxtar lahayn oo dhuxusha ka jajaba. 2. Jajab kastoo ka hara qori la qoray ama wax la mid ah. xashaash¹ m.l Xarrago; mardaaddi; shoob. ld xarshaash¹. xashaash² f.mg1 (-shay, -shtay) Dhar cusub ama qurxoon xirasho. ld xarshaash². xashaashid m.f.dh xashaash². ld xarshaashid. xashar m.l ld xanshar. xasharaad m.l.u Cayayaan. xashiish m.l.u 1. Xash. 2. Nooc ka mid ah maandooriyayaasha oo sida buuriga oo kale loo shito. xashiishad m.dh ld xashiish. xashin m.dh (-imo, m.l) Maqaar harag ari oo laysku tolay ka samaysan oo lagu kaydiyo abuurka birqalaxda iwm. xashir m.l Badar tuman oo jajab ah. xashiri f.g2 (-iyay, -isay) Badar buunshe ka saarid. ld xanshiri. xashirin m.f.dh eeg xashiri. ld xanshirin.xashwad m.dh (-do, m.l) Dalool weyn oo ka dalooshama doon iwm. xasidid m.dh ld xasdid. xasiigin m.dh Miro yicibeed oo aan bislaan qardo ah. xasil¹ m.l Aayar; miyir; tartiib. xasil² f.mg1 (-ilay, -ishay) 1. Arrin iwm wax deggan noqosho. 2. Xoolo wax aayar u socda ama u daaqaya noqosho. xasildarro m.dh Xasillooni la’aan. xasili f.g2 (-iyay, -isay) 1. Wax xasilloon ka dhigid. 2. Lacag iwm helid. xasilid m.f.dh eeg xasil². xasilin m.f.dh eeg xasili. xasillan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax deggan ahaansho. ld xasilloon. xasillanaan m.f.dh eeg xasillan. ld xasil-lanaansho, xasilloonaan, xasilloo-naansho. xasillanaansho m.l/dh ld xasillanaan. xasilloon f.mg4 (-naa, -nayd) ld xasillan. xasilloonaan m.dh ld xasillanaan. xasilloonaansho m.l/dh ld xasillanaan. xasillooni m.dh ld xasillanaan. xasin m.l ld xays. xaskul m.dh (bot.) Geed dacarta la tol ah; wuxuu leeyahay caleemo dhaardheer oo warmo ah oo qaarka danbe u wada buuran oo wada hilib ah, oo caarad qodax ah ku wada dhammaada; sida wax laysku falkiyay bay isu haystaan oo midiba mid uga kor baxdaa. Waa wada liil, xargo iyo waxyaalo kaleba laga sooho ama laga sameeyo; xaskulxig. xasuuq f.g1 (-qay, -qday) Nafley badan hal mar wada layn; baabi’in. xasuuqid m.f.dh eeg xasuuq. xataa fk. 1. Eray lagu isticmaalo kolka wax gaar ah la weyneynayo ama culays gaar ah la saarayo. Tus. “Waa geesi oo xataa libaaxa (ama libaaxa xataa) kama baqo”. 2. Haba yaraatee. Tus. “Bal wax uun i sii, xataa shilin”. ld xitaa. xatab m.l Cagasaaraha ragaadka (jaranjarada) middood. xatabad m.dh (-do, m.l) Meesha aqalka laga galo; irrid-horaad. xatooyo m.dh Hanti cid kale leedahay oo amar la’aan qarsoodi looga qaato; tuugannimo. xaw m.dh 1. Dhuun. 2. Naf. xawaad m.dh Xoolo badan. xawaadeen m.l Dabayl xoog leh. xawaaj m.l ld xawaash. xawaaji m.l ld xawaash. xawaal¹ m.l ld xabaalid. xawaal² m.dh Degganaanta iyo dib u gurasha-da badda. xawaalad m.dh (-do, m.l) 1. (dhaq.) War-qaadda lagu diro lacagaha dadku boostada ku dirayaan. 2. (dhaq.) Lacag dal laga wareejiyo iyadoo dal kale lagu wareejinayo. xawaarayn m.f.dh eeg xawaaree. xawaare m.l Orod si gaar ah loo ordo. xawaare ileys m.l (-syo, m.dh) (fiis.)Summad C. Xawaaraha ay ku baahaan hirarka birlabdanabeedka maraaya dulalaati madhan, kaas oo ah madoorsoome fisikeed, le’egna 2.997.925 x 10(8) m/s, waxana loo yaqaanaa madoorsoomaha birlabdanabeed. xawaaree f.mg2 (-reeyay, -raysay) Ku x.: ayadoo la ordayo meel xoog ugu wareegid. xawaare-hoor beeg m.l (-ayaal …, m.l/dh) eeg anemoomitir. xawaash m.l Dhirta lagu carfiyo cuntada. xawaldaar m.l Jaajin. xawayaan m.l ld xayawaan. xawbaf m.dh Caws caleemo dhaadheer oo rarada laga sameeyo. xawil f.g1 (-ilay, -ishay) Lacag iwm meeshay yiilleen maahee meel kale u beddelid. xawilad m.dh ld xawilid. xawilid m.f.dh eeg xawil. ld xawilad. xawlalmariid m.l ld xawlmariid. xawlli m.l Dheeraynta wax ordaya. xawlmariid m.l Xididdo waaweyn oo surka ku yaal midkood coobe. ld xawlalmariid xawo¹ m.dh Biyaha laboodka; mino; shahwo. xawo² m.dh (c.nafl.) Unug taran qaangaadh ah oo socda, oo ay leeyihiin xayawaanka labka ah, oo ay soo daayaan xiniinyuhu. xawr m.l (-rar, m.l) Dhenged yar oo dhuuban. xawri f.g2 (-iyay, -isay) Cid ul yar la dhicid; dhengedee. xawrin m.f.dh eeg xawri. xay m.l 1. Ubaxa kiisa aan qaabka caleemaha lahayne u baxa sida bul ama cuntub ama xirmo yar oo dun ah. 2. Midabkiisu, sida
xayga qaarkii, cadyahay.

xayaab m.dh (-bo, m.dh) (bot.) Dhir kulaalay geedaha waaweyn saarata ama kuboodda oo caan ku ah kaymaalayda badhaalaha. xayaabo m.dh Lakab qira yar oo fuula hooreyaasha, badanaa dabayshu xarfiso. xayaad¹ m.l Nooc ka mid ah ciyaaraha saarka oo leh jiib, jaan iyo sacab, waxaana cayaar ammaanta diinta Islaamka ku dhisan oo ay dheelaan beeraleyda reer Dhoobey iyo Ugaarsatadaba. Dheeshaa sida Booranaha waxaa lagu daaweeyaa cudurro. xayaad² f.mg1 (-day, -dday) Nafley raaxay-sasho. xayaadid m.f.dh eeg xayaad². xayawaan m.l.u 1. Naflay. 2. Sankuneefle. 3. Duunyo; xoolo. ld xawayaan. xayawaan-caabud m.l (taar.) Diimaha qaddiimka ah qaarkood waxay amminsanaa-yeen in shay kasta sida geedaha, dabaysha, dhagaxa, xiddigaha, iwm ay leeyihiin af ama ruux ayna ka sareeyaan bani aadamka. xayawaannimo m.dh Xayawaan ahaansho. xayaysasho m.f.dh eeg xayayso. xayaysii f.g2 (-iiyay, -iisay) Badeeco iwm iidheh u samayn. xayaysiin m.f.dh eeg xayaysii. xayaysiis m.l (-syo, m.dh) Ogeysiis loo baahiyo dadweynaha aydoo loo ammaanayo badeeco iwm. xayayso f.mg3 (-stay, -satay) Ubaxbixin; fiidid. xaybooro m.dh Summad geela lagu dhigo oo leh qaab (U) hoos u jeedda oo lagu dhigo garabka. xayd f.g1 (-day, -dday) Maro iwm kor u qaadid. xaydaamasho m.f.dh eeg xaydamo. xaydaamid m.f.dh eeg xaydaan. xaydaamo f.g3 (-aantay, -aamatay) Wax xaydaan u samaysasho. xaydaan¹ m.l Ood ama dhismo wareegsan. xaydaan² f.g1 (-aamay, -aantay; -aami) Wax xaydaan loo sameeyay noqosho. xaydan f.mg4 (-dnaa, -dnayd) Maro iwm wax la xayday ahaansho. xayddaan m.l (-nno/-aammo, m.dh) Ood ama dhismo wareegsan. xaydhayn m.dh (fiis.) Isticmaalka saliidda, xaydha iwm, si loo yareeyo xoogga isliska ee ka dhexeeya dulaha istaabanaya, loogana hortago daxalka. xaydid m.f.dh eeg xayd. xaydnaan m.f.dh eeg xaydan. ld xaydnaansho. xaydnaansho m.l/dh ld xaydnaan. xaydo f.g3 (-ytay, -ydatay) Maro la guntanyahay kor u qaadasho. xayeeshi m.dh.u Nafley gurijoogto, caato ah. xayeesi m.l.kh Caato; weyd. xayeesinnimo m.dh Xayeesi ahaansho. xayi m.l.kh X. ah: qof waxtar ah ama firfircoon. xayir f.g1 (-ray, -rtay) Wax socodkooda ama fuliddooda is-hortaagid. xayiraad¹ m.dh (-do, m.l) Xayirmid. xayiraad² m.dh (-do, m.l) (taar.) Is-hortaag dhaqaale oo la xiriira joojin ganacsi, dhaq-dhaqaaqa maraakiibta si looga joojiyo dal isdhaafsiga ganacsiga uu la leeyahay dalalka kale. xayiran¹ m.l ld xayirmid. xayiran² f.mg1 (-rmay, -rantay; -rmi) Wax socodkooda ama fulintooda la is-hortaagay noqosho. xayiran³ f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Wax la xayiray ahaansho. xayirid m.f.dh eeg xayir. xayirmid m.f.dh eeg xayiran². ld xayiran¹. xayirnaan m.f.dh eeg xayiran³. ld xayir-naansho. xayirnaansho m.l/dh ld xayirnaan. xayl¹ m.l Dhiigga dumarku bishiiba kol helo; caado; dhibaad. xayl² f.mg1 (-lay, -shay) Haweeney caado helid. xaylid m.f.dh eeg xayl. xayn m.dh In yar oo aan badayn oo xoolo, ugaar iwm oo wada jira; horin; koox. xayndaab m.l (-byo, m.dh) Deyr; heeraar. xaynoosh m.l.kh X. ah: mid aad u cad. xayo m.dh Xishood. xayr m.dh 1. Baruur ka baxda meelo gaar ah oo jirka nafleyda ka mid ah. 2. Xuub baruuri saaran tahay oo ku daboolan uurkujirta. 3. Jifi. xayraamid m.f.dh eeg xayraan². xayraan¹ m.l.kh Xanaagid. xayraan² f.mg1 (-aamay, -aantay, -aami) Ku x.: cid aad ugu xanaaqid. xayrarriyaad m.dh.u Caad qiro yar oo marka roobku da’o badanaa cirka isku geyfa. xayraxade m.l Amuur weyn oo midabyo leh. xayroobid m.f.dh eeg xayrow. xayrow f.mg1 (-oobay, -owday; -oobi) Xayr jeelasho. xays m.l 1. Roob jiilaalka ka da’a xeebaha bari. 2. Xilli roob ka da’o xeebaha bari. xaysin m.l.u Goobta ku da’a roobka xays. xayuubi f.g2 (-iyay, -isay) 1. Ka x.: wax qof dusha ka saarnaa xoog uga qaadid. 2. Ka x.: xil, derejo iwm qof ka qaadid. xayuubin m.f.dh eeg xayuubi. xayuubsasho m.f.dh eeg xayuubso. ld xayuub-si. xayuubsi m.l ld xayuubsasho. xayuubso f.g3 (-saday, -satay) Ka x.: wax qof korka ka saarnaa xoog uga qaadasho. xeeb yar m.dh (xeebo yaryar, m.l) (jool.) Liidka dhulka xeebta ah ee la jeeda badaha ama harooyinka; badanaa waxaa la yirahdaa waa dhulka u dhexeeya xarriiqa u hooseeya mawjadda badda iyo ka u sarreeya ee ay soo gaari karaan mawjadaha baddu.xeeb¹ m.dh (-bo, m.l) Daliig dhul ah oo cammuud iyo sabbaax leh oo bad dhinaca ku haysa. xeeb² m.dh (-bo, m.l) (juqr.) Dhulka deriska la ah badda ama biyo kale oo weyn kuwaas oo mawjadahoodu ay si toos ah u saameeyaan. xeebad m.l ld xeebasho. xeebasho m.f.dh eeg xeebo. ld xeebad. xeebo f.mg3 (-btay, -batay) 1. U x.: wax u turid. 2. U x.: wax u xilasho. xeegaan m.dh Xiriir is-tixgelin iyo qaddarin leh oo cid ka dhexeeya. xeego m.dh 1. Jaadadka cawda mid ka mid ah mirihiisa. 2. Kabro. xeel m.dh Tab iyo maaro wax lagu xalliyo. ld xeelad, xeelo, xiilo. xeelad m.dh ld xeel. xeeladayn m.dh ld xeelayn. xeeladee f.g2 (-deeyay, -daysay) ld xeelee. xeelayn m.f.dh eeg xeelee. ld xeeladayn. xeeldheer f.mg4 (-raa, -rayd) Ku x.: cid aqoon dheeraad ah wax u leh ahaansho. xeeldheeraan m.f.dh eeg xeeldheer. ld xeel-dheeraansho, xeeldheeri. xeeldheeraansho m.l/dh ld xeeldheeraan. xeeldheere m.l.kh (-rayaal, m.l/dh) Qof aqoon iyo waaya-aragnimo dheeraad ah u leh qayb cilmiga ka mid ah. xeeldheeri m.dh ld xeeldheeraan. xeelee f.g2 (-leeyay, -laysay) Arrin loo baahanyahay tab ku maarayn. ld xeeladee. xeelo m.dh ld xeel. xeer ciqaab m.l (-rar …, m.l) (qaan.) X. c. wuxuu ka kooban yahay dhammaan sharci-yada dawladda ee khuseeya dembiyada iyo ciqaabta. xeer fal-cuf m.l (-rar …, m.l) (kiim.) Marka heerkulku ma doorsoome yahay, dhakhsaha falgalka kiimikaad wuxuu saamiggal qumman ku yahay cufka firfircoon ee falga-layaasha, cufka fifircoon waxaa loo qaatay ribnaanta mool/dm.3 falgalka soo saara A+B, xeerka fal cuf wuxuu sheegayaa in dhakhsasha = K A iyo B halkaas oo A iyo B ay u taaganyihiin ribnaanta A iyo B ee mool/dm.3. xeer hees m.l (-rar …, m.l) (kiim.) Haddii falgalayaal loo beddeli karo maxsuullo falgallo isdaba joog ah kaddib, wadarta kulalka falgallada iyadoo la tixgelinayo calaamadahooda waxay la mid tahay kulka falgalka ee kalgalayaasha si toos ah loogu beddelo maxsuullo. Guud ahaan, isbeddelka tamarta oo dhammi marka falgalayaashu noqonayaan maxsuullo kuma xirna jidka la raacayo. xeer silsilad m.l (xis.) Hab lagu raadiyo diiranaha fansaar dhawr doorsoome. Xigsinayn ayaa la sammeeyaa iyada oo la eegaayo fansaar kasta, jawaabuhuna waa la isku keenaa. xeer¹ m.l 1. (-rar, m.l) Sharci; dastuur. 2. Xarig kor looga xiro aqalka miyiga si aan dabayshu u qaadin. xeer² f.g1 (-ray, -rtay) 1. Xarig wax kor kaga xirid. 2. Wax sharci kadhigid. xeeran f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Wax la xeeray ahaansho. xeerar-waarid m.l (fiis.) Xeer caddaynaya in wadarta xaddiga astaamaha fisikaad sida cuf iyo tamar aanu isbeddelin, inkastoo isbeddel gudeed ka dhex dhaco astaamaha fisikaad. xeerbeeg m.dh.u Ikhyaar garta goysa oo wixii la isku qabto loola tago. xeerburis m.l ld xeerjebis. xeerdhaari m.l (-iyo, m.dh) Qof aad u yaqaan xeerka. xeerhoosaad m.l (-dyo, m.dh) Nidaam gaar ah, u degsan dad meel wada deggan oo ay isku maamulaan. xeeri¹ m.l Heeryo. xeeri² f.g2 (-iyay, -isay) Heeryee. xeerid m.f.dh eeg xeer². xeer-ilaaliye m.l (-yayaal, m.l/dh) Qof sharci yaqaan oo u xil saaran ilaalinta qaanuunka. xeerjajab m.l Si aan waafaqsanayn xeerka oo wax loo xalliyo. xeerjebis m.l Qaybaha hadalka mid ka mid ah oo aan xeerka afka u yaal loo adeegsan karin. ld xeerburis. xeerka 1aad ee Niyuuton m.l (fiis.) Walaxi waxa ay ku jireysaa nagaansho ama socod madoorsoome ah oo raacaya xariiq toosan haddii xoog aanu falayn walaxda.

xeerka Aarkimidiyas m.l (fiis.) Culeyska hoorka ay walax sabbaynaysaa barabixisay waxa uu le’eg yahay culeyska walaxda. Taas oo ah Culeyska (W) ee hoorka barabaxay = Culeyska (W) walaxda. xeerka Boyl m.l (fiis.) Haddii cuf go’an ee neef la diisiyo, marka heerkulku yahay madoor-soome, taranta cadaadiska (P) ee hoorka iyo muggiisu (V) waa madoorsoome. P1 V1 = P2 V2 taas oo V1 tahay mugga neeftii marku cadaadisku ahaa P1 ; V2 mugga marka cadaddisku yahay P2. xeerka danab-soocidda Faaradhay m.l 1. (fiis.) Xeerka 1aad ee danab soocidda Faaradhay: cufka walax ee soocanta, marka ay danab soociddu socoto, waxa uu saamiggal qumman la yahay inta kuulam ee dhexmarta gudbiye milmaha. 2. (fiis.) Xeerka 2aad ee danab socidda Faradhay: haddii xaddi danab oo isku mid ah la dhexmariyo gudbiye milmayaal kala duwan muddo go’an, cufafka walxaha kala duwan ee soocma waxa ay saamiggal qumman la yihiin culeys atameedyadooda oo loo qaybiyey saldanabka ayoonka sida qulqulka danabka. xeerka dhaalton ee cadaadis-qaybeed m.l (fiis.) Cadaadiska guud ee isku-jirka neefo waxa uu le’eg yahay wadarta cadaadis qaybeedyada ka dhallan lahaa neefaha, haddii neef kasta qaarkeed ugu jiri lahayd weelka. Eeg Cadaadis qaybeed. xeerka Jaarles m.l (fiis.) Mugga neef engegani waxa uu saamiggal qumman la yahay heerkulku Kelfin, marka cadaadisku yahay madoorsoome. xeerka kala-dhigga m.l (xis.) Xiriir gaar ahaaneed ee ka dhexeeya laba xisaabfal. Tusaale ahaan, kutirsaneyaasha ururka {a, b, c, d, …}. Waxa jiri kara laba xisaabfal sida * iyo 0 oo xisaabfalka * uu ku kala dhigmo 0, marka a * (b o c) = (a * B) o (a * c). b) 2 X (3+6)= (2×3) + (2×6) waa tusaale ka mid ah xeerka kala dhigga ee aritmatiga (ama aljebra). t) A (B U C) = (A B) U (A C) waa tusaale ka mid ah xeerka kala dhigga ee ururrada. xeerka kala-hormarinta m.l (xis.) Xeer ku saabsan isku xiridda laba kutirsane ee u dhexeeya xisaabfal labaale ah. Taas oo jawaabtu aan ku xirnayn sida loo kala hormariyo kutirsanayaasha. Sida: ab = ba. Xisaabfallada isugeynta iyo iskudhufashadu waxa ay raalliggeliyaan heerka kala hormarinta, haseyeeshee, isuqaybinta iyo kalagoyntuna ma raalligeliyaan. xeerka kosayn m.l (xis.) Saddex-xagal kasta, haddii a, b iyo c iyo yihiin dhererrada dhinacyada iyo + ay tahay xagasha ka horjeedda dhinaca dhererkiisu yahay c, markaa c2= a2+b2-2abcos+ xeerka Kuulam m.l (fiis.) Xoogga ka dhexeeya saldanabka laba barood oo isku jira fogaan r (mitir) ahi waxa uu saamiggal qumman ku yahay tarenta saldanabyada q_1q_2 iyo rogaalka labajibbaarka fogaanta u dhexeysa. xeerka Lenis m.l (fiis.) Xeer odhanaaya in jihada keyd faraqa saaqmay uu lid ku yahay isbeddelka abuuraya. xeerka noqodka m.l 1. (fiis.) Fallaadh abbaarka, fallaadh noqodka iyo liganuhuba waa isku sallax. 2. (fiis.) Xagal abbaarka (i) = xagal noqodka (r) wuxuna sax ku yahay noqodka ka dhaca dulaha muraayadaha obtikaad ee sallaxa ah iyo kuwa xoodanba. xeerka qalloocsanka m.l 1. (fiis.) Xagal abbaarka, xagal qalloocsanka iyo liganuhuba waa isku sallak. 2. (fiis.) Saamiga sayni iyo sayn r waa madoorsoome marka ay u gaar yihiin labada dhextaal ee tebinaya. Taas oo i = xagal abbaarka, r = xagal qalloocsanka. xeerka sayn m.l (xis.) Saddex-xagal kasta saamiga dhererka dhinaca marka loo eego saynka xagasha ka horjeedda dhinacaasi waa isku mid dhammaan saddexda dhinac. Sidaa daraadeed saddex-xagal dhinacyadiisu ay yihiin a, biyo c, xaglihiisuna ay yihiin A, B iyo C. Jidka waa a = b = c taas oo ay tahay dhinaca kahorjeeda xagasha A, b-tahay dhinaca kahorjeeda xagasha B iyo c-na tahay dhinaca ka horjeeda xagasha C. xeerka² aad ee Niyuuton m.l (fiis.) Dhaqsaha isbeddelka dahfad ay walaxi leedahay wuxu saamiggal ku yahay xoogga falaya, waxa ayna qaadataa jihada xooggu u falmayo. xeerka³ aad ee Niyuuton m.l (fiis.) Fal waliba waxa uu leeyahay falgal le’eg lidna ku ah falkaas. xeernaan m.f.dh eeg xeeran. ld xeernaansho. xeernaansho m.l/dh ld xeernaan. xeer-neefeed m.l (fiis.) Xeerarka la xidhiidha heerkulka cadaadiska iyo mugga ee neef cufkeedu go’an yahay. Xeerarka neefta ee ugu muhiimsani waa xeerka Boyle iyo kan Jaarlee. xeero¹ m.dh (-ooyin, m.l) Weel godan oo qori ka samaysan oo cuntada lagu rito. xeero² m.dh (muus.) Qaybta kordhisa codka shareerada oo ka samaysan xeero qori ah oo harag ari ku daboolan. xeeryan f.g4 (-naa, -nayd) ld heeryaysan. xeeryanaan m.f.dh ld heeryaysnaan. xeeryanaansho m.l/dh ld heeryaysnaan. xeeryaqaan m.l (-nno, m.dh) Qof sharci ku takhasusay ama aad u yaqaan. xeeryid m.f.dh eeg xeeri². xer m.dh.u 1. Dad koox ah oo sheekh raacsan ama wax ka barta. 2. X. ah: nin u go’ay barashada diinta oo hadba meel u aada kutub raacasho. xerageddi f.g2 (-iyay, -isay) Xoolo xeradii ku firshowday, xero kale u beddelid. xerageddin m.f.dh eeg xerageddi. ld xera-geddis. xerageddis m.l ld xeragaddin. xerageddisad m.l (-dyo, m.dh) ld xeraged-disasho. xerageddisasho m.f.dh eeg xeragedxerageddisasho m.f.dh eeg xerageddiso. ld xeragaddisad. xerageddiso f.mg3 (-stay, -satay) Guri u dhow u guurid (cid). xerageli f.g2 (-iyay, -isay) 1. Soo x.: wax kasbid. 2. Wax tacbid. xeragelin m.f.dh eeg xerageli. xeraguul m.dh (-lo, m.l) Xero xooluhu baryaan marka ay aroorka yihiin. xerayn m.f.dh eeg xeree. xeraysad m.l ld xeraysasho. xeraysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax la xe-reeyey ahaansho. xeraysasho m.f.dh eeg xerayso. ld xeraysad, xeraysi. xeraysi m.l ld xeraysasho. xeraysnaan m.f.dh eeg xeraysan. ld xerays-naansho. xeraysnaansho m.l/dh ld xeraysnaan. xerayso f.g/mg. 3 (-stay, -satay) 1. (f.g) Wax xero gashasho. 2. (f.mg) Xer noqosho. xeree f.g2 (-reeyay, -raysay) Xoolo iwm xero gelin. xergee f.g2 (-geeyay, -geysay) Geel meel reerka ka fog u daaq geyn. ld xerri. xergeyn m.f.dh eeg xergee. ld xerrin. xero m.dh (-ooyin, m.l) 1. Meegaar dhagax ah ama ood ama qoryo, oo xoolo ama wax kale loo dhigo; derbi wareegsan oo illin laga galo leh; mooro; siibad. 2. Meel dugsiga ka weyn oo xertu wax ku barato. xerodhaaf¹ m.l Neef xeradiisa ka taga oo habeenkii xero kale ku hoyda. xerodhaaf² f.g1 (-fay, -ftay) Neef xeradiisa mooyaane xero kale ku hoyasho. xerodhaafid m.f.dh eeg xerodhaaf². xerokabaad m.l Xoolo aan xeradooda ku soo hoyan habeenkii oo moora kale u gudbo. xerokadareeris m.l Ari badan oo goosmay. xeroo f.mg3 (-ooday, -ootay) Xoolo iwm xero gelid. xerood m.f.l eeg xeroo. xerri f.g2 (-iyay, -isay) ld xergee. xerrin m.dh ld xergeyn. xersilow m.l (-wyo, m.l) Xersi dahab ka samaysan oo silsilad la geliyo dumarku qoor-ta ku xirtaan. xexeb m.l (-byo, m.dh) Laallaabka ay leedahay heeryo awr saaran oo wax la gashado. ld xolxol, xoxob. xeyd f.g1 (-day, -dday) Maro dacalkeeda hoose kor u qaadid. xeydan¹ f.mg1 (-dnaa, -dnayd) Wax la xayday noqosho. xeydan² f.mg4 (-dnaa, -dnayd) Wax la xeyday ahaansho. xeydasho m.f.dh eeg xeydo. xeydid m.f.dh eeg xeyd. xeydmid m.f.dh eeg xeydan¹. xeydnaan m.f.dh eeg xeydan. ld xeydnaansho. xeydnaansho m.l/dh ld xeydnaa. xeydo f.g3 (-ytay, -ydatay) Maro dacalkeeda hoose kor u qaadasho. xeyraxagato m.dh (-ooyin, m.l) Xasharaad yaryar oo hargaha iwm. dufanka ka cuna. xiddaayad m.dh ld xiddo. xiddayn m.f.dh eeg xiddee. xiddaysad m.l ld xiddaysasho. xiddaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax xiddo loo yeelay ahaansho. xiddaysasho m.f.dh ld xiddaysad, xiddaysi. xiddaysi m.l ld xiddaysasho. xiddaysnaan m.f.dh eeg xiddaysan. ld xiddaysnaansho. xiddaysnaansho m.l/dh ld xiddaysnaan. xiddee f.g2 (-deeyay, -daysay) Dhar iwm xiddo u yeelid. xiddig cirif m.dh (c.fal.) Xiddigta laga arko kugta cirifka woqooyi, ee sidaas, lagu calaamadaysto woqooyiga runta ah ee meeshii laga arki karo ee dhulka oogadiisa, sida, kubbad-badka woqooyi. xiddig¹ m.l 1. Wax iftiin leh oo hawada sare ku sugan oo aan dayaxa iyo qorraxda midna ahayn oo habeenkii kaliya la arko. 2. (riw.) Ninka koowaad ee loo xusho jilidda filimada, riwaayadaha iwm. 3. Qof cayaaryahan ah oo kooxdiisa aad uga muuqda. 4. Nasiib. xiddig² m.dh (-go, m.l) 1. Wax iftiin leh oo habeenkii hawada sare laga arko. 2. (riw.) Haweeney riwaayadaha iyo filimada jisha. 3. Bir yar oo midab qurxoon leh iyo shangees oo ciidamada derejo ahaan loo siiyo.

xiddigasheeg m.l (-gyo, m.dh) Qof xiddigaha wax ka yaqaan oo ka faaliya. ld xiddigiye. xiddigdhul m.l/dh Bahal yar oo wada qodax ah. xiddigi f.mg2 (-iyay, -isay) Xiddigo ka faalin. xiddigin m.f.dh eeg xiddigi. ld xiddigis. xiddigis m.l ld cilmifeleg, xiddigin. xiddigiye m.l (-yayaal, m.l/dh) Qofka xiddi-gaha wax ka sheega ama faaliya; xiddi-gasheeg. xiddigle m.l (-layaal, m.l/dh) Sargaal ciidan oo hal xiddig leh. xiddo m.dh (-ooyin, m.l) Dun midabyo badan oo si gaar ah loo farsameeyey oo si ayan u tifmin dacallada maryaha looga tolo oo qurux loogu tala galay. xidh yar m.dh (bot.) Geedaaley yar oo har leh; geedo isku urursan oo ku yaal meel gaar oo bannaan. xidhiidhis m.l Biyo si kedis ah oo dar-dar ah u shubma ee uu gaar ahaan keeno roobka weyn ee ka da’a waadiyada meelaha lamadegaan-u-ekeyaasha ah. xidid¹ m.l (-do, m.l) 1. Geedka intiisa dhulka ku aasan, laamaha iyo faraqa ka baxa mid ka mid ah. 2. Dhuumaha oogada nafleyda ka buuxa oo dhiigga halbowleyaashu xubnaha ku faafiyeen, soo qaada oo wadnaha ku soo celiya. 3. Xiriir dadku yeesho oo xagga guurka ka yimaada. xidid² m.l (-do, m.l) (xis.) 1. Xididka tiro maangal ama murakab ah: waa tiro marka la dul dhigo jibbaar ay la mid tahay tiradaasi. Tusaale ahaan, 2 waa xidid afraadka ee 16 (2 =16). 2. Xididka isle’eg: tiro marka lagu beddelo doorsoomaha ku jira isle’egta raaligeliya isle’egta, kaas oo labada dhinac ee isle’egtu isle’ekeysiiya. xidid³ f.mg1 (-day, -dday) Xidid noqosho (dad). xididbarar m.l (c.nafl.) Arooreyaal debca, dheeraada oo laallaabma. xidid-ciriirshe m.l (-shayaal, m.l/dh) (daaw.) Dawo keenta in xididdada dhiigga ay isku rooraanoo ay ciriirshaan socodka dhiigga. xidid-dabciye m.l (-yayaal, m.l/dh) (daaw.) Dawo keenta ballaarashada xididdada dhiigga oo badisa socodka dhiigga. xididdeysasho m.f.dh eeg xididdeyso. xididdeyso f.mg3 (-stay, -satay) 1. Xidid yeelasho. 2. Ku x.: meel mudda badan ku sugnaansho. xididi f.g2 (-iyay, -isay) Xidid ka dhigid (dad); xididnimo ku dhawrid. xididid m.f.dh eeg xixid². xididin m.f.dh eeg xididi. xididmaskaxeed m.l 1. Dhuuxa dheer oo lafdhabarta, intiisa kore oo riciraha tunka. 2. Mid ka mid ah sooha cad oo maskaxda, maskaxyarada iyo dhuuxdheeraha, sida saymo uga kala leexda oo oogada meesheed walba ka iltiran. xididnimo m.dh Xidid ahaan. xididshe m.l (-shayaal, m.l/dh) (kiim.) Atam ama koox atammo ah oo leh elektroon madi ah (aan lammaanayn). Xididsheyaasha soo-cani aad bay u firfircoon yihiin; waxana lagu dejin karaa ama lagu takoori karaa xaalado gaar ahaaneed oo keliya. xididxanuun m.l Xanuun yar oo meel jirka ka mid ah si dabacsan u haya. Tus. “Jaamac waa isjirrisiinayaa ee xididxanuun ma hayo”. xidig m.l (-go, m.l) (baay.) Jidh ku dhex samaysma unugga, marka ay dhacayaan mayoosiska iyo mitoosisku, kaasi oo ka qayb qaata filiqsanaanta koromatidhyada bu’da unugga hooyada. xidiidin m.dh (-nyo, m.dh) Meel digdigo ah oo aan geedo lahayn. xidinxiito m.dh 1. Shinbir yar oo af guduudan iyo lugo aad u dhuudhuuban leh. 2. X. ah: qof aad caato u ah. ld xiidxiito, xiito. xifaalayn m.f.dh eeg xifaalee. xifaalee f.g2 (-leeyay, -laysay) Cid si kaftan ah wax uga sheegid. xifaalo m.dh Si hufan oo maad leh oo wax laysaga sheego; kaftan. xifaalootan m.l ld xafiiltamid. xifaaltamid m.dh ld xafiiltamid. xifaaltan¹ m.l ld xafiiltamid. xifaaltan² f.mg1 (-amay, -antay) ld xafiiltan². xifasho m.f.dh eeg xifo. xifo f.mg3 (-ftay, -fatay) Si xad-dhaaf ah cunto uga dhergid. xig¹ m.l Xaskul. xig² m.dh 1. In yar oo hoore ah. 2. Neef dhawaan la maalay caano yar oo candhadiisa ku soo dhaca. xig³ f.g1 (-gay, -gtay) 1. Wax, wax kale u dhowaansho. 2. Xiriir qaraabanimo yeelasho. xigaal m.l.u Qaraabo. ld xigaalo, xigto. xigaalo m.dh ld xigaal. xigasho m.f.dh eeg xigo². xigid m.f.dh eeg xig³. xigmaati m.l.kh Qof xigmad badan. xigmad m.dh (-do, m.l) Murti. xigo¹ m.dh Geestaan. xigo² f.mg3 (-gtay, -gatay) 1. Neef dhowaan la maalay mar kale maalid. 2. Hadal, maanso iwm oo horay loo sheegay tixraacid. xigsasho m.f.dh eeg xigso. xigsii f.lg2 (-iiyay, -iisay) Wax meel ku sugan wax kale ag dhigid. ld xiji. xigsiin m.f.dh eeg xigsii. xigsiisan m.l Aroosidda nin ooridii ka dhima-tay walaasheed arooso. ld xiskiisan. xigsimi f.g2 (-iyay, -isay) ld xiskimi. xigsimid m.dh ld xiskimid. xigsimin m.dh ld xiskimin. xigsin¹ m.dh ld xiskin¹. xigsin² f.mg1 (-imay, -intay; -imi) ld xiskin². xigsinayn m.dh (fiis.) Hab lagu raadiyo dhakhsaha uu hal xaddi doorsoome isla beddelo xaddiga doorsoome kale. Tusaale ahaan baabuur baa socday fogaanta x1 ilaa x2 waqtiga u dhexeeya t1 ilaa t2. Xawaare celceliska babuurku waa (x2-x1)/(t2-t1) oo loo qori karo Dx/Dt, taas oo x ay u tagan-tahay isbeddelka x ee waqtiga t. xigso f.g/mg3 (-saday, -satay) 1. (f.g) Cid meel fadhida ag fariisasho. 2. (f.g) Cid qaraabo ka dhigasho. 3. (f.mg) Ka x.: cid dhib ka furasho. xigtannimo m.dh Qaraabonimo; sokeeye; xigaal. xigto m.dh ld xigaal. xiid m.l 1. Shinbir xidinxiitada u eg, kana weyn. 2. Xidinxiitada keeda lab. xiidan¹ m.l 1. Dhuunta cunnadu marto, inteeda u dhexaysa caloosha iyo afka saxaradu ka baxdo. 2. Cunnammareenka intiisa yaryar oo caloosha (godanta) iyo qab-sinnada u dhexaysa. xiidan² m.l (c.nafl.) Qaybta ka midka mindhicirka weyn ee lafdhabarleyda ee u dhexaysa siikamka iyo malawadka. Shaqada ugu weyn ee uu qabtaana waxa weeye ka soo nuugista macaadinta iyo biyaha hadhaaga cuntada aan la dheefshiidin ee soo dhaafta mindhicirka yar, taas oo marka dambe noqota saxarro. xiidgood m.l Xiidxiito. xiidmo m.l Dheefshiidka intiisa yaryar oo ay ku dhammaato calooshu iyo qabsiinnada u dhexeeya. xiidxiito m.dh ld xidinxiito. xiiji f.g2 (-iyay, -isay) Nafley orod ku daalin, nafley xuurtaysiin. ld xiiqi. xiijin m.f.dh eeg xiiji. xiilo m.dh ld xeel. xiimi f.g2 (-iyay, -isay) 1. Wax xiin ka keenid. 2. Wax aad u ordisiin. xiimid m.f.dh eeg xiin². xiimin m.f.dh eeg xiimi. xiin¹ m.l 1. Waxa xoog u wareegaya ama u ordaya, shanqarta ka yeerta. 2. Sayn roob ah oo xoog iyo dheerayn leh. xiin² f.mg1 (-iimay, -iintay; -iimi) 1. Aad u ordid. 2. Matoor baabuur iwm dhawaaqid. xiinto m.dh (-ooyin, m.l) Webiyada, durdurrada iwm meelaha biyadhaca ah oo xiinka sameeya. xiiq¹ m.dh 1. Neef xoog leh oo nafleyda qabata kolka in badan la ordo; xuurto. 2. Xiiqdheer; kix. xiiq² m.dh (daaw.) Xaalad bukaansho oo lagu yaqaan iskuroorid kedis ah ee dhuumaha neefta taaso keenta dhibaato neefsasho. xiiq³ f.mg1 (-qay, -qday) Xiiq qabsasho; xuurtoodid. xiiqdheer¹ m.dh Cudur qufac badan leh oo carruurta ku dhaca. ld kix. xiiqdheer² m.dh (daaw.) Cudur la isqaadsiiyo ee muddo gaaban, inta badanku dhaca caruurta oo uu keeno caabuq (mucosa) xuubka malaaska ee cunaha baktiiriyumka loo yaqaan “bordatella pertussis”. Kalhuu-riska oo ah 1-2 toddobaad ka dib waxa bilowda xaako, qandho fudud, qufac iyo cunno xumo. Qufacu wuxu noqdaa mid soo noqnoqda soona kordha: qofacyo gaagaaban oo isku xigxiga waxa raacaya neef jeed khasab ah taas oo sameyneysa codkii kixda. Waxa sida badan dhacda dhiigbax sanka iyo afka ka yimaada iyo matag qufaca xiriirka ah ka yimaada. xiiqid m.f.dh eeg xiiq². xiiqlee f.mg2 (-leeyay, -leysay) Aad u xiiqid. xiiqley m.dh ld hiiqley, xiiqdheer. xiiqleyn m.f.dh eeg xiiqlee. xiiqsan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax xiiqay ahaansho. xiiqsanaan m.f.dh eeg xiiqsan. ld xiiqsanaan-sho. xiiqsanaansho m.l/dh ld xiiqsanaan. xiir f.g1 (-ray, -rtay) Timo iwm gun ka jarid. xiiran f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Wax la xiiray ahaansho. xiirasho m.f.dh eeg xiiro. xiirid m.f.dh eeg xiir. ld xiirniin. xiirimaad m.l ld xiirrimaad. xiirnaan m.f.dh eeg xiiran. ld xiirnaansho. xiirnaansho m.l/dh ld xiirnaan. xiirniin m.l ld xiirid. xiiro f.g3 (-rtay, -ratay) Timo madax ama gar ka jarasho. xiirrimaad m.l Gun ka jaridda timo iwm gunta laga jaro. ld xiirimaad.

xiis¹ m.l 1. Xiisad. 2. Geed-abaareed aad u weynaada oo xabag udgoon (guubali) leh. xiis² f.g/mg1 (-say, -stay) 1. (f.g) Xargo dhowr ah isku soohid. 2. (f.mg) U x.: wax u hiloobid. xiisaan m.l (-nno, m.dh) Cad maro ah oo dhuuban oo askartii hore dhexda ku xiran jireen. xiisad m.dh 1. Biya ama dabayl si xooggan u socda. 2. (-do, m.l) Qas iyo qalaanqal xasilloonida degaan wax u dhima. xiisadhac f.mg1 (-cay, -cday; -dhici) Ka x.: wax rabiddooda dhumin; xiiso wax loo qa-bay lumin. xiisadhicid m.f.dh eeg xiisadhac. xiisayn m.f.dh eeg xiisee. xiisee f.g2 (-seeyay, -saysay) Wax araggooda ama heliddooda aad u rabid. xiisid m.f.dh eeg xiis². xiiso m.l Wax la jeclaan jiray, kolka danbe oo la helo, rabitinka la iska dareemo ama loo qaado ama lagula dhaco. xiiso elektaroon m.l (-ooyin …, m.l) (fiis.) Summadda A ayaa lagu asteeyaa. Tamarta baxda marka atam, molikuyuul ama koox ku sugan weji neefeed ay hesho elektaroon si ay u noqoto ayoon taban. Waxa markaas ay noqonaysaa tamarta: A+ e–> A- . Qiimaha togan ee A (halbeeggeedu waa elektaroon-foolt) wuxuu tilmaan u yahay in kul la bi-xiyey. xiisoo f.mg3 (-ooday, -ootay) U x.: xiiso dareemid. xiisood m.f.l eeg xiisoo. xiito m.dh ld xidinxiito. xiitoole m.l Nooc caws oo qodaxa leh. xijaab¹ m.l (-byo, m.dh) 1. Wax wax celiya ama isku gudba ama qariya; daah; ilixir. 2. Qardhaas; xirsi; makaraan. xijaab² f.g1 (-bay, -btay) 1. Wax qarin. 2. Wax dhibaato ka celin. xijaaban f.mg4 (-bnaa, -bnayd) Wax la xijaabay ahaansho. xijaabasho m.f.dh eeg xijaabo. xijaabid m.f.dh eeg xiijaab². xijaabnaan m.f.dh eeg xijaaban. ld xijaabnaan-sho. xijaabnaansho m.l/dh ld xijaabnaan. xijaabo f.mg3 (-btay, -batay) 1. Wax xijaab ka dhigasho. 2. Qof muslim ah dhimasho. xiji¹ m.l Dhirta xabagta udgoon dhasha oo moxorka iyo yagcartu ka mid yihiin. xiji² f.g2 (-iyay, -isay) Ku x.: wax, wax kale u dhoweyn ama raacin. xijin m.f.dh eeg xiji². xikaayayn m.f.dh eeg xikaayee. xikaayee f.mg2 (-yeeyay, -yaysay) Cid xikaayo u jeedin. xikaayo m.dh Halxiraale gaar ah oo dhallin-yarada ragga iyo dumarku isu jeedin jireen waayadii hore marka ay haasaawayaan. xikaayoo f.mg3 (-ooday, -ootay) Xikaayo sheegid. xikaayood m.f.l eeg xikaayoo. xil¹ m.l 1. Xishood; sheex; sarriig. 2. Wax ama hawl la isu dhiibay ama la is faray ama la qabanayo, wixii ceebaal ah, ama naftii sharaf lihi ka xishooto, oo ka imaan kara haddii la hargado ama lagu gaboodfalo. 3. Ceebal; fadeexo. xil² f.g2 (-ilay, -ishay) 1. Cid mas’uul saarid. 2. Cid ceebayn. xilafur¹ m.l 1. Xilaha la qabo oo si sharci ah loo sii daayo, loo furo; dalaaq. 2. Dhaar lagu dhaarto in xilaha la furayo. xilafur² f.mg1 (-ray, -rtay) Xilo ku dhaarasho. xilafurid m.f.dh eeg xilafur². xilafursii f.g2 (-iiyay, -iisay) Cid in ay xilaheeda ku dhaarato gayeysiin. xilafursiin m.f.dh eeg xilafursii. xilagube m.l (-bayaal, m.l/dh) Nin ooridiisa u daran. xila-irmaanis m.l ld xila-irmaaniye. xila-irmaaniye m.l 1. Wiil gaaray da’dii qaangaarnimada. 2. Nin waxtar aan lahayn oo nacas ah. ld xila-irmaanis. xilasho m.f.dh eeg xilo². xilbax¹ m.l ld xilbixid. xilbax² f.mg1 (-xay, -xday; -bixi) Waajib qof saarraa si fiican u gudasho. xilbixi f.g2 (-iyay, -isay) Cid in ay xilkeeda si fiican u gudato geyeysiin. xilbixid m.f.dh eeg xilbax². ld xilbax¹. xilbixin m.f.dh eeg xilbixi. xildhibaan m.l (-nno, m.dh) 1. Xubin gole shacbi ka tirsan. 2. Qof xil qaadi kara. xildiid m.dh Xabag midab dambar-cad ah, ur silloon iyo dhadhan kharaar leh oo daawo ahaan loo isticmaalo. xilfe m.l Nagaar la beero, oo iniino yaryar, oo dhirta dawada ka mid ah. xilid m.f.dh eeg xil². xilkas m.l.kh 1. Qof xilka garan og; xildhibaan. 2. Neef irmaan oo madi ah, oo lagu xilbaxo. xilkasnimo m.dh Xilkas ahaansho. xillad m.l/dh (-do, m.l) Kal; waqti. xilli¹ m.l (-iyo, m.dh) 1. Waqti; goor; ammin. 2. Nur. xilli² m.l (-iyo, m.dh) (c.fal.) Xilliyo sannadeed oo lagu garto xaalado gaar ahaaneed ee cimilo, inta badanna ay keento janjeedhka udub dhexaadka dhulka e tub qorraxeedka iyo meereysiga dhulka ee qorraxda. Loolalka dhexe, afar xilli, oo midkiiba saddex bilood yahay, waxa guud ahaan lagu gartaa: kubbad-badhka woqooyi. Gugu waa maarso, abril iyo maajo; xagaagu waa juun, luulyo iyo agoosto; dayrta waa sebtembar, oktoobar iyo noofembar; jiilaalkuna waa diisembar, janaayo iyo febraayo. Kubbad-badhka koon-fureedna xilliyaddu waa lidka kuwan, gugu waa sebtembar, oktoobar iyo noofembar, iwm. Xilliyada xiddigis ahaan waxaa loo tix-geliyaa taariikho gaar ahaaneed. xilo¹ m.l.u Haweenka la qabo; oori; afo; maranti; naag. xilo² f.mg3 (-ishay, -ilatay) U x.: wax dan moodid; wax u iilasho, wax u eexasho. xiloodi f.g2 (-iyay, -isay) 1. Naag xodxodasho. 2. Qof cayr ah kaalmo ka doonid. xiloodin m.f.dh eeg xiloodi. xilqaamid m.f.dh eeg xilqan². ld xilqaan¹. xilqaan¹ m.l ld xilqaamid. xilqaan² f.g1 (-aamay, -aantay; -aami) Is x.: is adeejin, wax isu dirid, xil isa saarid. xilqabeen m.l.kh Qof mas’uul ah oo aan ku dhiirran karin naftiisa inuu ka fekero. xilqo m.dh Saf wareegsan oo dad taag ah ama fadhiya oo digrinaya; xilqad. xiltir¹ m.l ld xiltirid. xiltir² f.g1 (-ray, -rtay) Qof hawl cid laga sugaayey fulinteeda isu xilsaarid. xiltirid m.f.dh eeg xiltir². ld xiltir¹. xilwareejin m.dh La kala wareegidda laba qof maamul la kala wareegaan. xilyaxyax m.l Ceeb weyn; bayuur. ximaar m.l (-riin, m.dh) Dameer. ximaayayn m.f.dh eeg ximaayee. ximaayee f.g2 (-yeeyay, -yaysay) Cid si kaftan ku jiro wax uga sheegid. ximaayo m.dh Xifaalo; xin. ximi f.g2 (-iyay, -isay) Si xin ku jiro cid ula dhaqmid. ximin m.f.dh eeg ximi. ximir m.l 1. Xiddig weyn oo u dhexeeya dirirka iyo haltoddobaaddada. 2. Roobabka dayrta ugu horreeya mid ka mid ah. 3. Xilli ka mid ah xilliyada dayrta. ximre m.l Bayd faal oo manjaha tan ka sarraysa iyo madaxa ka ah min labo, madaxa tan ka hoosaysana hal. ld cimre. xin m.l 1. Colaad yar oo masayr iyo xaasidnimo leh oo dad qaraaba ahi isu qabaan. 2. (-man, m.l) Biyafariisin yaroo xareed ah. xinif m.dh Is necbaan yar oo dad ka dhexeysa. xiniin¹ m.l Nin ama neef lab ah oo hal xiniin leh. xiniin² m.dh (-nyo, m.l) Labada qanjir, oo ugaxda qaabkeeda leh, oo qooraha ku jira, oo biyaha laboodka sameeya, middood; raayaha middood. xiniin³ m.dh (-nyo, m.l) (c.nafl.) Labada kuus-kuus ee xubin nimeedka ah oo sameeya shahwada, soona saara hormoonka ragga (androojin) oo ku xiran hormoonno kale (goonadotrofiinis) oo laga soo daayo qanjir dhiiqa bitwitariga. xiniintaabasho m.f.dh eeg xiniintaabo. ld xi-niinyataabasho. xiniintaabo f.g3 (-btay, -batay) ld xiniinyataabo. xiniin-xolac m.l (-yo, m.dh) (daaw.) Halaamacoodka xiniinyaha wuxuu keena xanuun, casaan iyo barar maqaarka xiniin-yaha waxaana wehelin kara halaamacoodka dhuumaha shahwada. xiniinyataabasho m.dh eeg xiniinyataabo. ld xiniintaabasho. xiniinyataabo f.mg3 (-btay, -batay) Qof la raba in laga salgaaro xummaantiisa, gardarro bareer ah ku samayn. ld xiniintaabo. xinjir m.dh (-ro, m.l) Dhiig guntamay. xinjir-roor m.l (-ro …, m.l) (daaw.) Xaalad dhiiggu uu ka beddelmo dareere oo uu noqdo adke oo uu sameeyo xinjir. Xinjir-awd wuxuu ku dhacaa xididdada dhiigga waana xaalad cudureed. Xinjir awdku halbowle wuxu keenaa in dhiiggu ka xirmo soohyada halbowluhu waraabin jiray intuusan xirman. Awdmidda halbowle maskaxeed waxay ka mid tahay sababaha keena dhibib-ka (strike); xinjir awdka halbowle wadneedna waxay keentaa wadne wareen (heart attack). xinne m.l ld xinni. xinnee f.g2 (-neeyay, -neysay) Xinni marin (meel). xinneyn m.f.dh eeg xinnee. xinneysasho m.f.dh eeg xinneyso. xinneyso f.g3 (-stay, -satay) Xinni marsasho. xinni m.l Cillaan. ld xinne. xiqdi m.l Colaad iyo nacayb uurka lagu hayo. xir¹ m.l (-rar, m.l) Kayn jiq oo aan meel la maro lahayn. xir² f.g1 (-ray, -rtay) 1. Wax xarig iwm ku qabasho, ku guntid. 2. Cid xabsi gelin. 3. Albaab qataarid. 4. Hawl meel ka socotay joojin. xiran¹ f.mg1 (-rmay, -rantay; -rmi) Wax la xirey noqosho.

xiran² f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Wax la xirey ahaansho. xirasho m.f.dh eeg xiro. xirfad m.dh (-do, m.l) Shaqo aqoonteeda la leeyahay oo lagu shaqaysto; meherad. ld xirfo. xirfadle m.l (-layaal, m.l/dh) Qof gacanta ka shaqeeya oo hawsha uu qabanaayo aqoon u leh. xirfo m.dh ld xirfad. xirgi m.l Garaad; caqli. xirid m.f.dh eeg xir². ld xirniin. xiriir¹ m.l (-rro, m.dh) 1. Qaab wax is daba yaalla ay isugu xiran yihiin. 2. Cilaaqaad ka dhexeeya laba qof ama ka badan. 3. Urur lammaaneyaal horsan, ama isku xir ka dhexeeya kutirsaneyaasha urur ama ururro. xiriir² m.dh ld xąriir¹. xiriir³ f.mg1 (-ray, -rtay) 1. Wax si aan kala go’ lahayn isu daba jooga noqosho. 2. La x.: arrin xogteeda cid kala hadlid. 3. ld xąriir². xiriirfur¹ m.l ld xiriirfurid. xiriirfur² f.g1 (-ray, -rtay) Wax isku xirnaa kala furid. xiriirfurad m.l ld xiriirfurasho. xiriirfurasho m.f.dh eeg xiriirfuro. ld xiriir-furad. xiriirfurid m.f.dh eeg xiriirfur². ld xiriirfur¹. xiriirfuro f.mg3 (-rtay, -ratay) Ka x.: awr iwm wixii uu ku daba xirnaa ka furasho. xiriiri f.g2 (-iyay, -isay) 1. Dad xiriir wanaagsan la yeelasho. 2. Awr iwm isku daba xirid. 3. Dad, hawl iwm xiriir ka dhexeysiin. xiriirid m.dh eeg xiriir². ld xąriirid. xiriirin m.f.dh eeg xiriiri. xiriiriye¹ m.l (-yayaal, m.l/dh) 1. Qof bar-naamijyada ka baxa raadiyaha, telefishinka iwm dadka la socodsiiya. 2. Wax isku xira laba shay ama ka badan. xiriiriye² m.l (-yayaal, m.l/dh) (nax.) Curi-yeyaal aan isbeddeleyn oo loo adeegsado xiriirin labo erey ama labo koox erey oo weer iskula jira amaba labo weerood oo kala madax bannaan. Tus. “Sahal iyo Malyuun waa walaalo”. xiriirsan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax, wax kale ku daba xiran ahaansho. xiriirsanaan m.f.dh eeg xiriirsan. ld xiriir-sanaansho. xiriirsanaansho m.l/dh ld xiriirsanaan. xiriirsasho m.f.dh eeg xiriirso. xiriirso f.g3 (-saday, -satay) 1. Wax, wax kale ku daba xirasho. 2. Cid afduubid. xiritaan m.l 1. Xafladda lagu gebegebeeyo hawl socotay. 2. Gebegebada hawl socotay. xirmayn m.f.dh eeg xirmee. xirmee f.g2 (-meeyay, -maysay) Meel xirmo ka dhigid. xirmid m.f.dh eeg xiran¹. xirmo m.dh (-ooyin, m.l) 1. Dhawr wax oo isku nooc ah oo isku xiran. 2. Dhul daaqsi-meed muddo go’an laga xayiro daaqidda xoolaha si loogu aayo goor dambe. xirnaan m.f.dh eeg xiran². ld xirnaansho. xirnaansho m.l/dh ld xirnaan. xirniin m.l ld xirid. xiro f.g3 (-rtay, -ratay) 1. Wax xarig iwm ku qabsasho. 2. Cid xabbisasho. 3. Albaab, dariishad iwm qataarasho. 4. Haweeney mehersasho. 5. Dhar lebbisasho. 6. Salaad ama soon gelid. 7. Ku x.: qof kale imaam ka dhigasho. 8. Ku x.: markab, doon iwm marso tegid. xirrib m.dh 1. Isha guruxeeda iyo sanqaroorka meesha u dhexaysa. 2. Tab; dhagar; xeelad; khatal; siyaasad. xirribaggub f.g1 (-bay, -btay) Wax beentooda caddeyn. xirribaggubid m.f.dh eeg xirribaggub. xirsi m.l (-iyo, m.dh) 1. Warqad quraan ku qoran yahay ama wax kale oo inta idiin lagu dahaaro balaayo xijaab ahaan loo qaato. 2. Cunto, lacag, iwm oo balaayo xijaab ahaan loo bixiyo. xirsifur m.l (-ryo, m.dh) X. ah: waxa loo sadqeeyo qof sixir lagu sameeyey ama jirro darani hayso, si uu uga badbaado halista. xirsixir¹ m.l ld xirsixirid. xirsixir² f.mg1 (-ray, -rtay) Si ay wax u badbaadaan quraan akhriyid. xirsixiran f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Wax xirsixir loo akhriyey ahaansho. xirsixirid m.f.dh eeg xirsixir². ld xirsixir¹. xirsixirnaan m.f.dh eeg xirsixiran. ld xirsixir-naansho. xirsixirnaansho m.l/dh ld xirsixirnaan. xirxiran f.mg4 (-rnaa, -rnayd) 1. Cid wax safar u diyaar ah ahaansho. 2. Qof aan furfurnayn ahaansho. xirxirnaan m.f.dh eeg xirxiran. ld xirxirnaan-sho. xirxirnaansho m.l/dh ld xirxirnaan. xis m.l Dareen; miyir. xisaab¹ m.dh 1. Wax inta tiradoodu la egtahay. 2. Garsoorka uu Eebbe aakhiro mariyo addoomadiisa. 3. Cilmiga tirooyinka iyo jometeriga. xisaab² m.dh (xis.)1. Waxa jira siyaabo badan oo loo qeexi karo xisaabta, hase yeeshee, qeexidyadaasi ma aha kuwa loo qaadan karo qeexidda ereyga. 2. Barashada sida ratibaadyo iyo xiriiro loo bandhigo la isuna gaar-siiyo. 3. Barashada tirooyinka, shaxannda iyo qaybo kale oo lojik ahaan. 4. Barashada tirooyinka, shaxannada iyo qaybo kale oo lojik ahaan loo adeegsado. Waxaa loo qaybiyaa xisaab saafid iyo dabaqaad. Inkas-too qaybintu aan ahayn mid go’an misna labada qaybood waa ay isku xiranyihiin. xisaab³ f.g1 (-bay, -btay) 1. Wax tirin. 2. Garsoor samayn (Ilaah). xisaabaad m.l Maamul lacag oo hay’adi leedahay. xisaaban f.mg4 (-bnaa, -bnayd) Wax la xisaabay ahaansho. ld xisaabsan. xisaabasho m.f.dh eeg xisaabo. ld xisaabsasho. xisaabfal asaasiga ah ee aritmatig m.dh (-llo …, m.dh) eeg aritmatig. xisaabi f.g2 (-iyay, -isay) ld xisaab². xisaabid m.f.dh eeg xisaab². ld xisaabin. xisaabin m.dh ld xisaabid. xisaabiye m.l (-yayaal, m.l/dh) Qof maamula lacag hay’ad dawladeed, shirkadeed, wakaaladeed ama mashruuc. xisaabnaan m.f.dh eeg xisaaban. ld xisaab-naansho, xisaabsanaan, xisaabsanaansho. xisaabnaansho m.l/dh ld xisaabnaan. xisaabo f.g3 (-btay, -batay) Wax tirsasho. ld xisaabso. xisaabsan f.mg4 (-naa, -nayd) ld xisaaban. xisaabsanaan m.dh ld xisaabnaan. xisaabsanaansho m.l/dh ld xisaabnaan. xisaabsasho m.dh ld xisaabasho. xisaabso f.g3 (-saday, -satay) ld xisaabo. xisaabtamid m.f.dh eeg xisaabtan². ld xisaab-tan¹. xisaabtan¹ m.l ld xisaabtamid. xisaabtan² f.mg1 (-amay, -antay; -ami) Laba dhan xisaab meel isla dhigid. xisad m.dh (-do, m.l) Waqti loo qayday cashar-bixin. xisbi m.l 1. (axsaab, m.dh) Urur siyaasi ah oo loo sameeyey in ay maamul dawladeed ka qaybgalaan. 2. Quraanka oo lixdan meelood loo qaybiyey meel ahaan. xisbiyiin m.dh.w Xubno xisbi ka tirsan. xisdi m.l ld xasad¹. xishmo m.dh ld xushmo. xishoo f.mg3 (-ooday, -ootay) Dhaqan iyo asluub wanaagsan ku dhaqmid. xishood m.f.l eeg xishoo. xishoodsii f.mg2 (-iiyay, -iisay) Ka x.: cid xishood gelin. xishoodsiin m.f.dh eeg xishoodsii. xiskiisan m.l ld xigsiisan. xiskimi f.g2 (-iyay, -isay) Neef geel ah oo irmaan xiskin gaarsiin. ld xigsimi. xiskimid m.f.dh eeg xiskin². ld xigsimid. xiskimin m.f.dh eeg xiskimi. ld xigsimin. xiskin¹ m.dh 1. Subaxnimada qaybyteeda hore; barqo. 2. (-imo, m.l) Neef geel ah oo la maalay inta candhadiisa caano uga soo dha-cayaan. ld xigsin¹. xiskin² f.mg1 (-imay, -intay; -imi) Hal irmaan oo la maalay waqtigii ay mar kale godlan kari lahayd gaarid. ld xigsin². xisti m.l Sharci bulsho meel ku wada nool u degsan oo aan qornayn. ld xisdi. xitaa fk. ld xataa. xobbor m.l Qaarka sare oo horay u gota iin dhabarka gaartay awgeed. xobboran f.mg4 (-rnaa, -rnayd) Wax xobbor yeeshay ahaansho. xobbornaan m.f.dh eeg xobboran. ld xobbornaansho. xobbornaansho m.l/dh ld xobbornaan. xoday m.l Geed-quwaax xabag wanaagsan oo wax lagu daweeyo. xodxodasho m.f.dh eeg xodxodo². xodxodo¹ m.dh Qof dumar ah oo la jecel yahay ama guur laga doonayo, hadal soo jiida oo saamays weyn leh, oo lagula hadlo; shukaansi; kood. xodxodo² f.g3 (-otay, -odatay) Haweeney guur ku haasaawin. xog¹ m.l ld xoq¹. xog² m.dh 1. Arrin xaqiiqdeeda dhabta ah. 2. ld xoq¹. xog³ f.g1 (-gay, -gtay) ld xoq³. xoghaye m.l (-yayaal, m.l/dh) 1. Qof hawshiisu tahay in uu cid kale u hayo ama u agaasimo xafiis ay ka fulaan qoraallo raad-reeb leh. 2. Wasiir. xoghayn m.dh 1. (-no, m.l) Xafiiska xoghayaha. 2. Wax xogtooda runta ah, hayn, ka warqabid; xog’ogaalnimo. xogid m.dh ld xoqid. xogmooge m.l.kh (-gayaal, m.l/dh) X. ah: qof aan ogayn wax dhacay. xogogaal m.l.kh X. ah: qof si wanaagsan ula socda xog jirta ama sida wax dhacay u dhaceen. xogogaalnimo m.dh Xogogaal ahaan. xogsasho m.f.dh eeg xogso. xogwaraysasho m.f.dh eeg xogwarayso. ld xogwaraysi. xogwaraysi m.l ld xogwaraysasho. xogwarayso f.g3 (-stay, -satay) Cid xog qarsoon weyddiin.

xogwarramid m.f.dh eeg xogwarran². ld
xogwarran¹.
xogwarran¹ m.l ld xogwarramid.
xogwarran² f.mg1 (-amay, -antay; -ami) Arrin si tifaftiran uga war bixin.
xoldhan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax la xoldhay ahaansho.
xoldhanaan m.f.dh eeg xoldhan. ld xoldhanaansho.
xoldhanaansho m.l/dh ld xoldhanaan.
xoldhid m.f.dh eeg xolor.
xolod m.l (-dyo, m.dh) Jirrid weyn oo qallalan oo labada af mid dab ka baxayo.
xolodho m.dh Xalleefato.
xolor f.g1 (-ldhay, -lortay; -ldhi) Wax hoos ka xoldid.
xolxol m.l Meel daloosha oo laba baal ama laba lakab dhexdooda ah. ld xexeb, xoxob.
xood¹ m.l (-dyo, m.l) 1. Ul yar; dhenged. 2. Xoodamis; salaax.
xood² m.dh 1. Xoodamis; salaax. 2. Hab ceelasha qaarkood loo shubo.
xood³ f.g1 (-day, -dday) Xarig iwm oo dabacsan togid.
xoodaami f.g2 (-iyay, -isay) Jir nafley salaaxid.
xoodaamin m.f.dh eeg xoodaami.
xoodan¹ f.mg1 (-dmay, -dantay; -dmi) Wax la xooday noqosho.
xoodan² f.mg4 (-dnaa, -dnayd) Wax la xooday ahaansho.
xoodasho m.f.dh eeg xoodo.
xoodbeeg m.l (-gmo, m.l) (xis.) Xoodbeeggu waa fogaanta u dhexeysa xoodka iyo kulmiska oo loo qaybshay fogaanta u dhexeysa xoodka iyo jeedshaha. Nooca toobineed waxa uu ku xiranyahay qiimaha saamiga halbeegga (e). Marka e<1 toobi-needku waa qabaal; marka e=1 toobineedku waa saab iyo marka e>1 toobineedku waa labo saab.
xoode m.l Xarig sida badan saan ka samaysan oo dhigaha kor looga xiro.
xoodi f.g2 (-iyay, -isay) ld xoodaami.
xoodid m.f.dh eeg xood³.
xoodin m.f.dh eeg xoodi.
xoodmid m.f.dh eeg xoodan¹.
xoodnaan¹ m.f.dh eeg xoodan². ld xoodnaan-sho, xoodsanaan, xoodsanaansho.
xoodnaan² m.dh 1. Dhakhsaha isbeddelka ee jihada xood halka bar gaar ahaneed ee xoodkaasi. 2. Rogaalka gacanka goobada, taas oo, si aad ah ugu ekaaneyso xood halka bar la isa siiyey.
xoodnaan³ m.dh (xis.) Summad k. Dhaqsaha isbeddelka ee tiirada taabtaha ee xood, marka loo eego fogaanta ku dhereran xoodka.
xoodnaansho m.l/dh ld xoodnaan¹.
xoodo f.g/mg3 (-ooday, -oodatay) 1. (f.g) Xarig iwm oo dabacsan togid. 2. (f.g) Ceel si xood ah u shubid. 3. (f.mg) U x.: salaax ku raaxaysasho.
xoodsad m.l ld xoodsasho.
xoodsan f.mg4 ld xoodan².
xoodsanaan m.dh ld xoodnaan.
xoodsanaansho m.l/dh ld xoodnaan.
xoodsasho m.f.dh eeg xoodso. ld xoodsad, xoodsi.
xoodsi m.l ld xoodsasho.
xoodso f.g/mg3 (-saday, -satay) 1. (f.g) Nafley salaaxasho. 2. (f.mg) Nafley salaax u bogid.
xood-taabte m.l (-tayaal, m.l/dh) (xis.) Garaaf fansaar tanjent. Kulannada kartis ee y=tanx waa xood kalgal ah oo leh laamo kala baxsan oo mid kasta leh bar rogmad halka dhibibka-kuna laacsan xarriiqyada x=+ , + 3 , + 5 iwm.
xoog xuddun ujeed m.l Xoog xuddumeed le’eg, lidna ku ah jihada xoog xuddun ka-jeedka.
xoog¹ m.l 1. Kartida muruqyadu u yeeshaan culays qaadidda. 2. (-gag, m.l) Ciidan. 3. (-gag, m.l) Kubka intiisa hore u jeedda. 4. (fiis.) Riixidda ama jiididda ku dhacda wax.
xoog² m.l (-gag, m.l) (fiis.) Summad F. Fal kasta oo beddela ama isku daya inuu beddelo xaaladda negaashaha walax ama ku jirta socod madoorsoome ah. Xoogga, F, ee ku abbaaran walax cufkeedu (m), dhalinayana karaar ah, (a), waxa lagu helaa F = ma Halbeegga cufku waa Niyuutan (N).
xoog³ f.g1 (-gay, -gtay) 1. Wax khasab ku qaadasho. 2. Haweeney kufsasho.
xoogaa m.l/dh Waxaan badnayn; in yar.
xoog-bah-isjiidad m.l (-dyo, m.dh) (fiis.) Xoog isjiidadka ka dhexeeya atamyada iyo molikiyuulada ee walax keliya ku wada jira.
xoog-danabwade m.l (-dayaal, m.l/dh) (fiis.) (XDW) Keyd faraqa ugu weyn ee uu dhaliyo il-danab (sida baatari), una dhexeeya cidhi-fyada il-danabka. Xoogga danab wadidda isha danabka (baatari) waxaa si sahlan loo cabbiri karaa, marka aanu ku xidhnayn mareeg danab. Waxa lagu cabbiraa foolt (v).
xoogee f.g2 (-geeyay, -geysay) Wax xoog leh ka dhigid.
xoogeyn m.f.dh eeg xoogee.
xoogeysasho m.f.dh eeg xoogeyso.
xoogeyso f.mg3 (-stay, -satay) Xoog yeelasho.
xoogid m.f.dh eeg xoog³.
xoogoobid m.f.dh eeg xoogow². ld xoogow¹.
xoogow¹ m.l ld xoogoobid.
xoogow² f.mg1 (-oobay, -owday; -oobi) Xoog yeelasho.
xoogsasho m.f.dh eeg xoogso. ld xoogsi.
xoogsato m.dh Dad ku nool xooggooda wax ka soo baxa; muruqmaal.
xoogsi m.l ld xoogsasho.
xoogso f.g3 (-saday, -satay) Wax tacbasho; shaqaysasho.
xoogxaraash m.l (-shyo, m.dh) Qof ku shaqeeya wax yar nolol maalmeedkiisa.
xoogxaraashnimo m.dh Xoogxaraash ahaan-sho.
xoog-xuddun-ka-jeed m.l (-gag …, m.l) (fiis.) Xoog xuddun ka-jeed. Xoog xuddumeed raadkiisa ladareemo marka baabuur aad saaran tahay uu jiiro galo. Waxa aad dareentaa in uu xoog ku jiidaya lidka jihada jiirada.
xooji f.g/mg2 (-iyay, -isay) 1. (f.g) Wax xoog leh ka dhigid. 2. (f.mg) U x.: cid u shaqayn.
xoojin m.f.dh eeg xooji.
xoolaaley m.dh ld xoolaley.
xooladhaqasho m.dh Hawsha dhaqashada iyo xannaanaynta qaar ka mid ah xoolaha caws-ka daaqa.
xooladhaqato m.dh.u Dad reer guuraa ah oo hawshoodu ku kooban tahayn dhaqaalaynta xoolaha kuna nool wax-soosaarka xoolahoo-da. ld xoolaley.
xoolaggoo f.mg2 (-ooyay, -oysay) U x.: qof cayroobay xoolo ku kaalin.
xoolaggooyo m.dh ld xoolaggoyn.
xoolaggoyn m.f.dh eeg xoolaggoo. ld xoolag-gooyo.
xoolaley m.dh.u ld xooladhaqato.
xoolatir f.g1 (-ray, -rtay) Qof cayr ka dhigid.
xoolatirid m.f.dh eeg xoolatir.
xoolatirsasho m.f.dh eeg xoolatirso. ld xoolatirsi.
xoolatirsi m.l ld xoolatirsasho.
xoolatirso f.mg3 (-saday, -satay) Si diya ama mag loo bixiyo xoolaha reer ka tirin.
xoolayn m.f.dh eeg xoolee.
xoolaysad m.l ld xoolaysasho.
xoolaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax la xooleeyey ahaansho.
xoolaysasho m.f.dh eeg xoolayso. ld xoolaysad, xoolaysi.
xoolaysi m.l ld xoolaysasho.
xoolaysnaan m.f.dh eeg xoolaysan. ld xoolays-naansho.
xoolaysnaansho m.l/dh ld xoolaysnaan.
xoolayso f.g/mg3 (-stay, -satay) 1. (f.g) Weel la tolay wax isticmaal u diyaar ah ka dhigid. 2. (f.mg) Xoolo yeelasho.
xoolee f.g2 (-leeyay, -laysay) 1. Weel, dhig iwm asal, xayr iwm marin si loogu dhaqmo. 2. Cid xoolo u uruurin. 3. Godadka jarta, shaxda iwm dhagxaan ku ridid.
xoolo m.l (-layow, m.l) 1. Saddexda meesi oo la dhaqdo (geed, lo’, ari). 2. Hanti; maal.
xoolohunnay m.l Qof xoolaha marka uu raaco daayaca.
xoolo-ogaa m.l Qof ilaalinta xoolaha aad ugu feejigan. ld xoolo-ogaal.
xoolo-ogaal m.l (-llo, m.dh) ld xoolo-ogaa.
xoolo-ogaalnimo m.dh ld xoolo-ogaannimo.
xoolo-ogaannimo m.dh Xoolo-ogaa ahaansho (qof). ld xoolo-ogaalnimo.
xoon¹ m.l 1. Laxle. 2. Koox.
xoon² m.l.u (c.nafl.) Sooloji ahaan, koox xaya- waanka ka mid ah oo iskusinji ah oo meel ku wada nool, noloshooduna iskuxidhantahay. Qaarkood sida shacaabiga iyo isboonjiga waxay iskaga dhegsanyihiin dusha, una shaqeeyaan sidii xayawaan keliya. Kuwu kalena, sida xoon cayayaanka dusha iskagama dhegsana, waxaanay leeyihiin urur- ro bulsho oo heer sare ah oo xubnahoodu shaqooyin kala duwan qabtaan.
xoon³ f.mg1 (-oomay, -oontay; -oomi) Wadajir, wax ama meel isugu soo ururid, isu soo tuurid; shamuumid; heemasho.
xoonsamid m.f.dh eeg xoonsan¹.
xoonsan¹ f.mg1 (-amay, -antay; -ami) Wax meel ku uruursan ama tuursan noqosho.
xoonsan² f.mg4 (-naa, -nayd) Wax meel ku uruuray ama tuursan ahaansho.
xoonsanaan m.f.dh eeg xoonsan². ld xoonsa-naansho.
xoonsanaansho m.l/dh ld xoonsanaan.
xoonshinniyeed m.l Shinni fara badan oo meel ku wada nool.
xoor¹ m.l (-rar, m.l) 1. Bahal dabacaddaha la bah ah; wuxuu leeyahay dhogor adag oo duf ah oo bey ah; aad wuxuu u laayaa halaqa, jiirka, kd., fudaydna looma dili karo. 2. ld xoor 2 (2).
xoor² m.dh 1. Xumbo cad oo caanaha la lisay yeeshaan. 2. ld xoor 1 (2). Magac xiddi- good.
xoor³ f.g1 (-ray, -rtay) 1. Wax tuurid. 2. Wax dhumin.
xoori f.mg2 (-iyay, -isay) Xoor yeelasho.
xoorid m.f.dh eeg xoor³.
xoorin m.f.dh eeg xoori.

xoorsato m.dh Xoolo dhaqato hadba meel daaq cusub u doonata oo aan negaanaynin in badan; cosobsato.
xoosh m.l 1. Cirro. 2. Daash, sida meel baabuurta la dhigta oo guriga raacsan.
xoox m.dh Caanaha u horreeya oo laga liso ama laga nuugo candho irmaan.
xooxi f.g/mg2 (-iyay, -isay) 1. (f.g) Candho xoox ka maalid. 2. (f.mg) Candho irmaan xoox yeelasho.
xooxin m.f.dh eeg xooxi.
xooxsad m.l ld xooxsasho.
xooxsasho m.f.dh eeg xooxso. ld xooxsad.
xooxso f.g3 (-saday, -satay) Candho xoox ka maalid.
xoq¹ m.l Beeyo qolof lagu fujiyo oo aan saafi ahayn. ld xog¹, xog², xoq².
xoq² m.dh ld xoq¹.
xoq³ f.g1 (-qay, -qday) 1. Wax ciddiyaha marmarin. 2. Wax hoolid. 3. Cusbo gaar ah carruur dabada ka gelin. ld xog³.
xoqad¹ m.l ld xoqasho.
xoqad² m.dh 1. (-do, m.l) Diirad, dooribeyn, biladaye. 2. Qun, xoqato.
xoqado m.dh eeg quman.
xoqasho m.f.dh eeg xoqo. ld xoqad¹.
xoqato m.dh (-ooyin, m.l) Qalab yar oo bir ah oo af godan oo qumanka lagu xoqo.
xoqe m.l (-qayaal, m.l/dh) Qalab yar oo carruurta duburka looga xoqo.
xoqid m.f.dh eeg xoq³. ld xogid.
xoqo f.g3 (-qday, -qatay) Meel jirka nafleyda ka mid ah oo cuncunaysa ciddi ama wax kale xoog ugu duugasho.
xor m.dh 1. Wuxuu doono samayn kara; aan cidi u talin; wuxuu maskaxdiisa ka maago samayn kara isagoo aan cidna kala tashan; isu taliya; madax bannaan; aan hawl ama shii- daad kale horjoogin ama xayirayn. 2. (-ro, m.l) Dacal (dhar); daraf; serji.
xorayn m.f.dh eeg xoree.
xoree f.g2 (-reeyay, -raysay) Cid xor ka dhigid.
xorgog¹ m.l.kh Caato, wuxuu ku dhego aan laga fujin karin; wax ku koga ama isku qonbojiya.
xorgog² f.mg1 (-gay, -gtay) 1. Nafley caatoobid. 2. Wax si ba’an ugu dhegid.
xorgogid m.f.dh eeg xorgog².
xorgogsan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax xorgogay ahaansho.
xorgogsanaan m.f.dh eeg xorgogsan. ld xorgogsanaansho.
xorgogsanaansho m.l/dh ld xorgogsanaan.
xorjab¹ m.l ld xorjabid.
xorjab² f.mg1 (-bay, -btay) Xor duuduub yeelasho.
xorjabid m.f.dh eeg xorjab². ld xorjab¹.
xornimo m.dh Xor ahaan; xurriyad.
xoroobid m.f.dh eeg xorow.
xorow f.mg1 (-oobay, -owday; -oobi) Xor noqosho.
xorre m.l 1. Cudur fasas leh oo ku dhaca faraha fooddooda oo xanuun badan leh. 2. ld xarre.
xorriyad m.dh Madaxbannaani. ld xorriyo.
xorriyo m.dh ld xorriyad.
xorshosh m.l Qori ama wax kale oo korka sare ka fayow, gudahase ka mootan oo bolol ka ah, oo kolkii la taabto burburaya, tilmaantoed. ld xorshosho.
xortol¹ m.l ld xortolid.
xortol² f.g1 (-olay, -oshay) Laba maro iwm xortooda isku tolid.
xortolan f.mg4 (-lnaa, -lnayd) Wax la xortolay ahaansho.
xortolasho m.f.dh eeg xortolo.
xortolid m.f.dh eeg xortol². ld xortol¹.
xortolnaan m.f.dh eeg xortolan. ld xortol- naansho.
xortolnaansho m.l/dh ld xortolnaan.
xortolo f.g3 (-oshay, -olatay) Dhar, haan iwm dhexda ka tolasho.
xoryeel¹ m.l (-llo, m.dh) Nin addoon ahaa oo la xoreeyey.
xoryeel² m.dh Haweeney addoon ahayd oo la xoreeyey.
xoxob m.l ld xexeb, xolxol.
xubbi m.l Jacayl.
xubbul-yeeg m.l (-gyo, m.dh) Dhagax dubnadeed oo wejiga cayaarta loogu talaggalay labadiisa dhinac min hal dhibic ku leh. ld yeeg.
xubeer f.mg1 (-ray, -rtay) Wax aan hanti lahayn noqosho.
xubeerid m.f.dh eeg xubeer.
xubeero m.dh 1. Baahi. 2. Cayrnimo.
xubin m.dh (-bno, m.l) 1. Qaybaha oogada nafleyda middiiba, siiba inta laba kalaggoys u dhexaysa ama isku cad ah. 2. Dadka maamul ama urur ka koobanyahay, midkiiba.
xubin dhac m.l (-bno …, m.l) (daaw.) Xubin ama sooh oo hoos uga dhaqaaqa meeshiisii caadiga ahayd, badanaa waxa keena sooha taageer…
xubin-holac m.l (-bno …, m.l) (daaw.) Halamacoodka xubno kalagoyska mid ama ka badan astaamihiisu: barar, kuleyl, xanuun iyo dhaqaaq la’aan.
xubnayn m.f.dh eeg xubnee.
xubnee f.g2 (-neeyay, -naysay) 1. Wax xubno u yeelid. 2. Wax xubno u qaybin.
xubno holac m.l (-ooyin …, m.l) Holac ku dhacda kala goysyada jidhka.
xuddumi f.g2 (-iyay, -isay) 1. Ku x.: neef xoolo ah ilmo dhashay siin. 2. Ka x.: haweeney foolanaysa ka dhalin.
xuddumin m.f.dh eeg xuddumi.
xuddun¹ m.dh (-umo, m.l) 1. Godka yarka ah oo caloosha bartankeeda ku yaal. 2. Hab waalidku carruurtiisa wax xoolo ah, u siiyo (ilmaha dhashay xuddunta laga gooyo baa neefka la siinayo loogu xiraa; xuddunxir).
xuddun² m.dh (jool.) Badhtamaha dhulka ee ka hooseeya carro-jiifka dhulka, hexroorkii- suna yahay 6900 oo mitir, oo leh cufnaan sare, kana kooban nikal iyo xadiid.
xuddunxir¹ m.l Xoolo la siiyo ilmo markaa dhashay.
xuddunxir² f.g1 (-ray, -rtay) Ilmo markaa dhashay xoolo siin.
xuddunxirid m.f.dh eeg xuddunxir².
xuddur m.l X. ah: xero weyn oo aad loo adkeeyay.
xudduud¹ m.l (-do, m.l) Soohdin; seere; xad.
xudduud² m.dh 1. Duxda hadalka ama macnaha oraah lagu dhawaaqay ka dambeeya. 2. Xusuus la sii dhadhansado, oo wax kolkaas la sheegay soo kiciyaan, lagu soo garwaaqsado. 3. Seere; soohdin; xad.
xuf m.l (-faf, m.l) Xuub yar oo harag jilicsan laga soo jeexay oo toobinka afka laga saaro. ld xug¹ (2).
xufnugeyl m.l.kh X. ah: xoolaha intooda tabarta yar.
xug¹ m.dh X. ah: xaskul qori lagu xaquuqay oo buruqdii laga milay oo liilankii caddaa isu haray. 2. ld xuf.
xug² f.g1 (-gay, -gtay) 1. Xoolo isku duuban, si degdeg ah u kaxayn, u eryid. 2. Si aayar ah maqaarka ama xuubka uga saarid. 3. Hilib ku haray maqaarka ka jarjarid. ld hug.
xugid m.f.dh eeg xug². ld hugid.
xugmi m.l ld xukun¹ (2).
xugun m.l ld xukun¹.
xujaale m.l ld xujoole.
xujee f.g2 (-jeeyay, -jeysay) 1. Cid xujo ku xirid. 2. Cid eedeyn.
xujeey m.dh.w eeg xaaji.
xujeyn m.f.dh eeg xujee.
xujo m.dh (-ooyin, m.l) 1. Weyddiin adag oo aan sahal looga jawaabi karin. 2. Dembi; Eed.
xujoobid m.f.dh eeg xujow.
xujoole m.l (-layaal, m.l/dh) Qof had iyo jeer xujo keena. ld xujaale.
xujow f.mg1 (-oobay, -owday; -oobi) Wax xujo galay noqosho.
xujub m.l (-byo, m.dh) Qabri; xabaal. ld xujuub.
xujuub m.l (-byo, m.dh) ld xujub.
xukuman f.mg4 (-mnaa, -mnayd) Wax xukun ku dhacay ahaansho.
xukumid m.f.dh eeg xukun². ld xakumid.
xukumnaan m.f.dh eeg xukuman. ld xukum- naansho.
xukumnaansho m.l/dh ld xukumnaan.
xukun militeri m.l 1. (siyaa.) Dawlad militri oo ku qabsatay awoodda xukunka xoog militeri, doorasho la’aan. 2. (siyaa.) Sharciyo gaar ahaan lagu soo rogo dal, awood dhe- raadna siiya taliyaasha xoogga dalka, markuu dalkas gudihiisa ama dibaddiisa dagaal halis ah ka jiro.
xukun¹ m.l 1. Talis, guddoon. 2. ld xugmi. Go’aan maxkamadeed. 3. ld xakaamad, xukuumad. Dowlad; dawlo. ld xugun.
xukun² f.g1 (-umay, -untay; -umi) 1. Wax maamulid. 2. Cid go’aan maxkamadeed ku qaadid.
xukun-la’aan m.dh 1. (siyaa.) Dawlad la’aan. 2. (siyaa.) Dhaqdhaqaaq siyaaso-bulshadeed oo aaminsan in qaranku uu ku dhisnaado xuriyadda iyo madaxbannanidda qofka.
xukuumad m.dh ld xukun¹ (3).
xul¹ m.l 1. Wax badan kuwa laga soo xushtay. 2. ld xulid.
xul² f.g1 (xulay, xushay) 1. Tiro wax kale oo la nooc ah fiicnaan uga doorid. 2. Wax, wax kale ka dhex baarid. 3. Kayn iwm dhex marid.
xulad m.l ld xulasho.
xulafo m.dh.u Dad is bahaystay.
xulan f.mg4 (-lnaa, -lnayd) Wax xul lagu sameeyey ahaansho.
xulanti m.dh Wax badan inta laga soo xushay oo ugu wareegsan.
xulasho m.f.dh eeg xulo. ld xulad.
xulasho-dabeeci m.l (baay.) Marka laga hadlayo aragtida Daarwin, dariiqad ku soo darta tadawurka sinjiyo cusub oo xayawaan iyo dhirba leh.
xulato m.dh Laba qof, laba dawladood, laba cidood ama ka badan oo gacan saar yeesha ama isbahaysi.
xulbad m.dh Nagaar caws ah oo mirihiisa la cuno ama sanuunadda iyo wixii la mid ah lagu geedeeyo.

xuli f.g2 (-iyay, -isay) 1. Wax fiicnaan ay leeyihiin ku soocasho. 2. Wax, wax ka baarasho.
xulid m.f.dh eeg xul². ld xul¹ (2).
xulin m.f.dh eeg xuli.
xulnaan m.f.dh eeg xulan. ld xulnaansho.
xulnaansho m.l/dh ld xulnaan.
xulo f.g3 (xushay, xulatay) Wax badan kuwa ugu wanaagsan kala bixid.
xuloobid m.f.dh eeg xulow².
xulow¹ m.l Biyo gala cagaha marka kabo la’aan lagu socdo kulayl.
xulow² f.g1 (-oway, -owday) Kulayl lagu socdo kabo la’aan awgeed cago biyo gelid.
xulquun m.l ld xurquun.
xuluf m.l Digirta baalkeeda kore.
xulus m.l ld xalus.
xuluul m.dh 1. Cawska jiilaalkii xoolaha dhirta hoosteeda looga guro. 2. ld huluul, xaluul.
(-llo, m.l./dh) Xuluulasho; dhexgal; huluu-lad.
xuluulad m.l ld xuluulasho.
xuluulasho m.f.dh eeg xuluulo. ld huluulad, huluulasho, xaluulad, xaluulasho, xuluul
xuluuli f.g2 (-iyay, -isay) Wax xuluul gelin.
xuluulin m.f.dh eeg xuluuli.
xuluulo f.g/mg3 (xuushay, xuulatay) 1. Meel kayn ah dhexgelid adiga oo is gaabinaya. 2. Irrid gaaban ka hoos dusid. ld huluulo, xaluulo.
xuluushan f.mg4 (-naa, -nayd) Wax, wax kale la dhexgeliyey ahaansho.
xuluushanaan m.f.dh eeg xuluushan. ld xuluushanaansho.
xuluushanaansho m.l/dh ld xuluushanaan.
xulxul m.l ld xolxol.
xumaan¹ m.f.dh eeg xun. ld xumaansho, xumi.
xumaan² m.dh 1. Wax wax dhima ama waxyeello leh ama la qoonsado. 2. wax xun ahaansho ama noqosho.
xumaansho m.l/dh eeg xumaan.
xumadoon m.l X. ah: qof jecel in arrin laysku haayo xumaani ka dhacdo.
xumaraadis m.l X. ah: qof jecel in xumaani dhacdo.
xumayn m.f.dh eeg xumee. ld xumays¹.
xumays¹ m.l ld xumayn.
xumays² m.dh.u 1. Cawro; oogada dadka inta la qarsho. 2. Hilbaha inta uurkujirta ah. 3. Xoolaha iyo dadka intooda tabarta yar.
xumbayn m.f.dh eeg xumbee.
xumbaysii f.mg2 (-iiyay, -iisay) Ka x.: wax xumbo ka keenid.
xumbaysiin m.f.dh eeg xumbaysii.
xumbee f.mg2 (-beeyay, -beysay) Xumbo yeelasho.
xumbo m.dh Xoor; abur.
xumbuse m.l Nooc cawska ka mid ah oo xooluhu daaqaan.
xumee f.g2 (-meeyay, -maysay) Cid xumo ku samayn.
xumi m.dh ld xumaan¹.
xummad m.dh Kulaylka jirka oo sarakaca jirro awgeed.
xummadaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax xummadi hayso ahaansho.
xummadaysnaan m.f.dh eeg xummadaysan. ld xummadaysnaansho.
xummadaysnaansho m.l/dh ld xummadays- naan.
xummad-guduud m.dh (daaw.) Cudur si aad ah la isu qaadsiiyo sida badan ku dhaca carruurta, waxaana keena baktiiriyada “streeptococcus”. Waxaana laga qaadaa qof qaba ama qof jeermigu jirkiisa ku jiro oo an bukin – waxaana la isugu gudbiya qufac ama caano jeermigu gaaray.
xummad-hurdo m.dh (daaw.) Cudur la isqaadsiiyo oo uu keeno “arbo fiirus” waxa laga helaa Afrikada kulul iyo gobollada waqooyi ee koonfur Ameerika, waxa gudbiya kaneeco khaas ahaan “aedes Aegypti”, fiirusku wuxu baabi’iya soohyada beerka iyo kelyaha.
xumo m.l Wax aan la jeclaysan ama aan wa- naagsanayn.
xun f.mg4 (-umaa, -umayd) 1. Wax aan wanaagsanayn ahaansho. 2. Ka x.: wax aan raalli ka ahayn wax la sameeyey ahaansho. 3. Ku x.: wax, wax aad u jecel ahaansho.
xundhur¹ m.dh (-ro, m.l) Xuddun.
xundhur² m.dh (daaw.) Cudur la is qaadsiiyo oo ku dhaca xiidmaha shuban dhiig iyo axal la socdaan.
xundhur-ameebeed m.dh (daaw.) Jirro xiidmeed oo uu keeno noole borotosoo ah (entamoeba istolytica), kaasoo keena in uu xiidmaha dalooliyo ama absees ku sameeya: beerka, sambabada iyo maskaxda; waxaana laga qaadaa cunnada iyo biyaha aan nadiifka ahayn oo ay gaadhey saxaro qof cudurkaas qaba.
xundhur-bakteeriyeed m.l (daaw.) Cudur ku dhaca xiidmaha oo uu keeno bakteeriyaha loo yaqaan shigella, waxaana laga qaadaa cunnada iyo biyaha aan nadiif ahayn oo ay gaadhey saxaro qof cudurkaas qaba.
Astaamihiisa waxaa ka mid ah shuban, xundhuro lallabo, casiraad, qandho oo ilaa todobaad socdaan.
xundhuro m.l.u Qaraabo calaaqaad wanaag- sani ka dhexeeyo.
xunguruf m.dh 1. Bahal ka mid ah bahalaha sheekooyinka lagu tebiyo hase yeeshee ayan cidi weli arag oo leh ciddiyo dhaadheer oo ay wejiga kaga xagato dadka. 2. Dafo. 3. Cadaa- wadnimo yar oo dad ka dhexeysa.
xuquuq m.dh.w eeg xaq.
xur m.l Weel yar oo wax lagu beego oo afar qursi qaada; suus; madaal.
xurbi f.g2 (-iyay, -isay) Caano iwm xurbiye ku walaaqid.
xurbin¹ m.l (-nno, m.dh) 1. Ul dheer oo afka ganto ku leh oo caanaha iwm lagu walaaqo. 2. Ul gaaban oo af buuran leh oo soorta la karinayo lagu walaaqo. ld xurbiye, xurbo, xurub.
xurbin² m.f.dh eeg xurbi.
xurbiye m.l (-yayaal, m.l/dh) 1. ld xurbin¹. 2. Qaybta ku dhex wareegta matoor danab ama danab dhaliye, xurbintaasina waxa ay keentaa in uu danabku saaqmo mareegta dhexdeeda.
xurbo m.dh ld xurbin¹.
xurguf m.dh Iska horimaad yar oo laba qof ama ka badan ka dhexeeya.
xurgufsii f.g2 (-iiyay, -iisay) Cid faraheeda xoog wax uga qaadid.
xurgufsiin m.f.dh eeg xurgufsii.
xurmayn m.f.dh eeg xurmee.
xurmaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax xurmo leh ahaansho.
xurmaysnaan m.f.dh eeg xurmaysan. xurmaysan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax xurmo leh ahaansho.
xurmaysnaan m.f.dh eeg xurmaysan. ld xurmaysnaansho.
xurmaysnaansho m.l/dh ld xurmaysnaan.
xurmee f.mg2 (-meeyay, -maysay) Cid xurmo u yeelid; cid sharfid.
xurmo m.dh 1. Weyneyn; sharaf; tixgelis; muuno. 2. Hanti yar oo nin siiyo naagtiisa qaraabadeeda.
xurquun m.l Gasiin. ld xulquun.
xurub m.l ld xurbin¹.
xuruubbamid m.dh ld xaruumid.
xuruubban¹ m.l ld xaruun¹.
xuruubban² f.mg1 (-amay, -antay) ld xaruun².
xuruuf m.dh.w eeg xaraf.
xuruumid m.f.dh ld xaruumid.
xuruun¹ m.l ld xaruun¹.
xuruun² f.mg1 (-uumay, -uuntay; -uumi) ld xaruun².
xus¹ m.l 1. Allabari cid dhimatay loo sameeyo. 2. Damaashaad loo sameeyo dhacdo taariikh leh.
xus² f.g1 (-say, -stay) 1. Wax soo hadal qaadid. 2. Cid dhimatay Allabari u samayn. 3. Dhacdo tariikh leh xaflad u samayn.
xusan f.mg4 (-snaa, -snayd) Wax la xusay ahaansho.
xushlayn m.f.dh eeg xushlee.
xushle m.l 1. Orod laafyo badan. 2. Si xarrago iyo mardaaddi leh u socoshada.
xushlee f.mg2 (-leeyay, -laysay) Orod xushle ah ordid.
xushmad m.dh ld xushmo.
xushmadarro m.dh Xushmo la’aanshada.
xushmadayn m.dh ld xushmayn.
xushmadee f.g2 (-deeyay, -daysay) ld xushmee.
xushmayn m.f.dh eeg xushmee. ld xushmadayn.
xushmee f.g2 (-meeyay, -maysay) Cid xushmo u yeelid. ld xushmadee.
xushmo m.dh Sharaf iyo wanaag laga kasbado bulshada dhexdeeda; xurmo; muuno. ld xishmo, xushmad.
xusid m.f.dh eeg xus².
xusli f.g/mg2 (-iyay, -isay) 1. (f.g) Wax dhudhun ku cabbirid. 2. (f.mg) U x.: wax ama cid u iilasho. 3. (f.g) Orod gaaban ordid.
xuslin m.f.dh eeg xusli.
xusnaan m.f.dh eeg xusan. ld xusnaansho.
xusnaansho m.l/dh ld xusnaan.
xusul m.l ld suxul.
xusulduub¹ m.l ld xusulduubid.
xusulduub² f.mg1 (-bay, -btay) Orod gacmuhu laaban yihiin xawli gaaban ku ordid.
xusulduubid m.f.dh eeg xusulduub². ld xusulduub¹.
xusullaysasho m.f.dh eeg xusullayso. ld xusullaysi.
xusullaysi m.l ld xusullaysasho.
xusullayso f.mg3 (-stay, -satay) 1. Xusul mudasho. 2. Dhudhun wax ku cabbirasho.
xusuus m.dh 1. Awoodda maskaxda ee kaydinta dhacdooyinka. 2. Gocashada dhacdo qof raad ku reebtay.
xusuusad m.l ld xusuusasho.
xusuusan f.g4 (-snaa, -snayd) Cid wax horay u dhacay maskaxda ku haysa ahaansho.
xusuusasho m.f.dh eeg xusuuso. ld xusuusad.
xusuusdhig m.l 1. Meel la dhigo dukumentiga muhiimka ah. 2. Dhigidda meel taariikh ah la dhigo ubax xusuus ah.

xusuusi f.g2 (-iyay, -isay) Cid waxay ilowsanayd garwaaqsiin.
xusuusin m.f.dh eeg xusuusi.
xusuusnaan m.f.dh eeg xusuusan. ld xusuusnaansho.
xusuusnaansho m.l/dh ld xusuusnaan.
xusuuso f.g3 (-stay, -satay) Cid waxay illowsanayd garwaaqsasho.
xusuusqor m.l (-rro, m.dh) Buug lagu qoro waxyaabaha la doonayo inaan la illaawin.
xutubi f.g2 (-iyay, -isay) 1. Wax qadarin. 2. Wax fiiro gaar ah siin.
xutubin m.f.dh eeg xutubi.
xutush m.l ld cutush.
xuub¹ m.l (-bab, m.l) 1. Lakab ama baal khafiif ah, oo jilicsan, oo xubnaha nafleyda meelo ka mid ah ku rogan, ku dahaaran. 2. Baal jaadkaas ah, oo dhirta iniinaheeda ama meeleheed kale ku rogan.
xuub² m.l (-bab, m.l) (c.nafl.) Nudo kiish oo kale ah kuwaas oo daboola isku xidha ama ku dhereran unugyada bayoolojiyeed iyo organ yarayaashooda, organnadooda iyo dhismayaashooda kale.
xuubabbays m.dh Saracda korkeeda (oogada dadka).
xuub-badh-habe m.l (-bayaal, m.l/dh) (baay.) Marka la sharaxayo siimowga, xuub oggolaada inay dhexmaraan molikiyuulladda miluhu, hase yeeshee aanay dhex mari karin kuwa milmuhu.
xuub-balaasmeed m.l (-dyo, m.dh) (baay.) Xuub ka badh habaha ah ee sameeya xadka dusha ee unugga. Xuub ka badankiisu wuxuu ka samaysanyahay borotiinno iyo dufan. Wuxuu joogteeyaa walxaha gelaya iyo kuwa ka baxaya unugga.
xuubdhacsad m.l ld xuubdhacsasho.
xuubdhacsasho m.f.dh eeg xuubdhacso. ld xuubdhacsad, xuubdhacsi.
xuubdhacsi m.l ld xuubdhacsasho.
xuubdhacso f.mg3 (-saday, -satay) 1. Mas iwm xuub ridid. 2. Nafley cayilid. 3. Nafley muuqaalkeedii hore mid ka fiican yeelasho. ld xuubsiibo.
xuubdillaac (eerniya) m.l (-bab …, m.l) (daaw.) Xubin jirka ka mid ah haddii ay ka baxdo meeshii ay caadi ahaan ku taalley.
xuubdillaacsad m.l ld xuubdillaacsasho.
xuubdillaacsasho m.f.dh eeg xuubdillaacso. ld xuubdillaacsad, xuubdillaacsi.
xuubdillaacsi m.l ld xuubdillaacsasho.
xuubdillaacso f.mg3 (-saday, -satay) 1. Xuub ka sare iska siibid. 2. Qaabka sare beddelid.
xuubi¹ m.l Libaaxbadeedka waaweyn jaad ka mid ah.
xuubi² f.g/mg2 (-iyay, -isay) 1. (f.g) Caano degdeg u qurqurin. 2. (f.mg) Wax qolof ama ded saarnaa ka qaadid. 3. (f.mg) Xoolo iwm degdeg ku kaxayn.
xuub-ileed-holac m.l (-bab …. …, m.l) (daaw.) Halaamacoodka xuub ka daboola wilka isha. Astaamaha: xanuun badan, isha oo ilmeysa iyo aragga oo xumaada.
xuubin m.f.dh eeg xuubi².
xuubka saynuufiyal m.l (-lo, m.dh) (c.nafl.) Xuub ka samaysan nudo isku xidhayaal, kaas oo sameeya kiish ku wareegsan kala goys dhaqdhaqaaq samayn kara, sida kala goyska suxulka, oo labada dhinacba kaga dhegsan laf. Kiishka waxaa ka buuxa dheecaan isjiidanaya oo subka korka sare ee carjowda kala goyska.
xuubka timbaanik m.l (-kyo, m.dh) (c.nafl.) Xuub ka kala sooca qaybta kore iyo qaybta dhexe ee dhegta. Wuxuu sameeyaa dhaq-dhaqaaq uu ugu jawaabayo hirarka codka, isaga oo u gudbinaya barta maqalka, siina marinaya laf dhexe-dhegoodka.
xuub-malaas m.l (-bab …, m.l) (c.nafl.) Xuub qoyan oo gudaha kaga malaasan xubnaha qaab dhuumeedka leh iyo xubnaha daloola sida: sanka, daloollada sanka xiga qaybta neef mareenka, xameyti mareenka iyo qaybta ganaca. Afka waxaa ku malaasan xuub dhismihiisu isbedbeddelo. Xuub ka malaasku wuxuu ka sameysanyahay: ebiteliyum oo ugu sareeya waxaana ku yaal qanjirro yar-yar oo sameeya xab, waxaana ka hooseeya lakab soohxiriiriye ah iyo lakab ah muruq-xuubeed oo ugu hooseeya.
xuub-maskaxeed m.l (-bab…/-dyo, m.dh) (c.nafl.) Saddexda xuub ee ka sameeysan sooh xiriiriye oo hoos kaga dahaaran lafta madaxa iyo godka laf-dhabarta, waxayna daboolaan maskaxda iyo xangullada.
xuub-muruqeed m.l (-bab …, m.dh) (c.nafl.) Sooh xiriireed daboola xubnaha jilicsan ee jirka wuxuuna leeyahay qayb sare, maqaarka hoostiisa, iyo qayb hoose oo ku duuban xirmooyinka muruqyada.
xuubsad m.l ld xuubsasho.
xuubsasho m.f.dh eeg xuubso. ld xuubsad, xuubsi.
xuubsi m.l ld xuubsasho.
xuubsiibad m.l ld xuubsiibasho.
xuubsiibasho m.f.dh eeg xuubsiibo. ld xuubsiibad.
xuubsiibo f.mg3 (-btay, -batay) Xuub ka ama haragga duugooba ka bixid, ka siibasho (halaqu sanadiiba dhawr jeer buu xuubsiibtaa).
xuubso f.g3 (-saday, -satay) 1. Xuub ka hore ka diirasho, ka muruxso. 2. Canaan iyo dagaal kulul cid ku samayn.
xuub-ubuceed m.l (-bab …, m.dh) (c.nafl.) Xuub ka qoyan ee uurkujirtada gudaheeda.
xuub-wadne m.l (-bab …, m.l) (c.nafl.) Xuub ka ku daboolan wadnaha oo laba qaybood leh; qayb dibadeed oo dhammaan wadnaha daboola wuxuuna ku dhaggan-yahay xididdada dhiigga ee waaweyn oo wadnaha ka baxa ama soo gala; qaybta gudaha qoyaan leh waa kiish xiran: waji toos ugu dhaggan muruqa wadnaha; iyo waji xiga qayb dibadeedka xuub ka; riisheka dhexdiisa waxaa ku jira qaddar yar oo dhacaan ah oo ka ilaaliya isxoqidda labada qaybood ee xuub ka marka wadnahu garaacayo.
xuub-wadneed m.l (-dyo, m.dh) (c.nafl.) Dhinaca lafdhabarleyda, xuub qoyan oo sameeya gidaarka moqorka kalka wadnaha.
xuub-xabeed m.l (-dyo, m.dh) (baay.) Lakab nudo ah oo ka kooban ibitiiliyam ay tiiriyaan nudo isku-xidhayaal. Ibtiiliyamka dhexdiisa waxa laga heelaa unugyo goblet oo gaar ah, kaas oo guudka kaga dhiijiya xab, ibitiiliyamkuna badanaa waxaa uu leeyahay gan. Xuub xabeebku wuxuu ku dhereere-ranyahay moqorrada jidhka ee xidhiidhka la leh dibadda sida mariinka cuntada iyo ma- riinka hawada.
xuudhayn m.f.dh eeg xuudhee. ld xuudheys.
xuudhee f.mg2 (-dheeyay, -dheysay) 1. Socod aayar ah oo aan meel la tageyn socosho. 2. Isku x.: laba nafley isku dirid.
xuudheys m.l ld xuudhayn.
xuuko m.dh Subag hilibka geela laga shiilo oo sida xayrta adkaata.
xuunsho m.dh Shimbir badanaa cad oo wasakhda cunta.
xuur m.l (-ro, m.l) 1. Inan da’ yar. 2. X. ah: yar, aan weyneyn.
xųur m.dh 1. Gabar yar oo aan fil weyneyn. 2. Shimbir luqun dheer.
xuuralcayn m.dh 1. Gabdho aad u qurxoon oo jannada jooga. 2. Gabadh aad u qurxoon una dabci wanaagsan.
xuuri f.mg2 (-iyay, -isay) ld khuuri.
xuurin m.f.dh eeg xuuri.
xuurtayn m.f.dh eeg xuurtee.
xuurtaysii f.g2 (-iiyay, -iisay) ld xuurtee.
xuurtaysiin m.dh ld xuurtayn.
xuurtee f.g2 (-teeyay, -taysay) Cid xuurto badid. ld xuurtaysii.
xuurto m.dh Culays ku yimaada neefta marka nafley orod ku daasho ama hawl iwm. ld xiiq.
xuurtoo f.mg3 (-ooday, -ootay) Xuurto dareemid.
xuurtood m.f.l eeg xuurtoo.
xuux m.dh “X.!”: erey carruurta lagu yiraahdo marka la cabsiinayo.
xuuxi f.g2 (-iyay, -isay) Carruur wax ku cabsiin.
xuuxin m.f.dh eeg xuuxi.

Qaamuuska Afsoomaliga X

Leave a Comment Cancel Reply

QAYBAHA KAYDKA

BUGAAG

TAARIIKH

SUUGAAN

QAAMUUS

FOLLOW US

Terms & Conditions

Privacy Policy

Copyright © 2025 Soomaali.org

Related Posts

Leave a Comment Cancel Reply

Terms & Conditions

Privacy Policy

Copyright © 2025 Soomaali.org